De ouderenzorg moet dringend veranderen om toekomstbestendig te worden. De personeelstekorten zorgen ook in dit segment van de zorg voor schier onoverkomelijke uitdagingen. Een thema dat al geruime tijd speelt. Ouderen moeten, soms noodgedwongen, langer thuis blijven wonen, waardoor steeds vaker een beroep gedaan moet worden op mantelzorgers en naasten. Vilans heeft nu een model ontwikkeld dat kan helpen bij het realiseren van de noodzakelijke omslag in de ouderenzorg.
De gevolgen van de vergrijzing, samen met het personeelstekort in de zorg een van de oorzaken van de penibele situatie waarin de ouderenzorg in terechtgekomen is, doet de vraag rijzen of bejaardentehuizen moeten terugkeren. Dit is een van de onderwerpen waar het Financieel Dagblad deze zomer aandacht aan besteedt.
Comeback voor het bejaardenhuis?
Het FD sprak met verschillende zorgexperts over de vraag of het bejaardenhuis een comeback moet maken. Die experts zijn daar niet bepaald enthousiast over. Ze noemen onder meer het personeelsgebrek en het feit dat we niet terug moeten keren naar de situatie waarin ouderen afgesloten worden van de rest van de maatschappij.
Kwetsbare ouderen die langer thuis blijven wonen, minder zorgmedewerkers die voor hen kunnen zorgen, een steeds groter beroep dat wordt gedaan op mantelzorgers en naasten. De ouderenzorg in Nederland staat onder druk. Er moet iets gebeuren, vinden velen. Vilans ontwikkelde een model dat behulpzaam kan zijn bij die noodzakelijke omslag. Ze stellen echter ook dat het huidige model van de ouderenzorg, langer thuis blijven wonen en in de laatste fase naar een verpleeghuis, ook niet meer houdbaar is.
Omslag verwachtingen
Bestuursvoorzitter van Vilans en bijzonder hoogleraar aan de universiteit van Tilburg, Mirella Minkman, pleit in het FD voor een omslag van de verwachtingen. “We komen uit het frame dat zorg het antwoord is. We hebben maatschappelijke problemen weggeorganiseerd, geprofessionaliseerd. Maar de maatschappij moet meer zorgen, en de zorg moet meer vermaatschappelijken. Reduceer je alles tot een zorgvraagstuk, dan maak je alles heel duur. Burgers die hier actief mee bezig zijn zien wel dat een zorgzame buurt de oplossing is, maar anderen hebben nog een houding van: we hebben recht op een bepaalde hoeveelheid zorg. Het gesprek hierover kun je niet alleen aan zorgverleners overlaten.”
Femke de Wit, themacoördinator Persoonsgericht en Integraal werken bij Vilans, spreekt over de ontwikkeling dat de maatschappij meer gaat zorgen en de zorg meer gaat vermaatschappelijken. Samen met collegae ontwikkelde Femke een model voor hoe die ontwikkeling vorm moet krijgen. “We proberen het automatische zorgantwoord op een zorgvraag te doorbreken. Op het moment dat er een zorgvraag of zorgindicatie ligt, kijk dan eerst naar wat nu echt de behoefte is. Is dat wat op papier staat en wat de doorverwijzing zegt? Of ligt er een andere behoefte? Ligt daar bijvoorbeeld eenzaamheid aan ten grondslag?”, aldus Femke.
Het model
Het model van Vilans bestaat uit verschillende stappen. Daarbij spelen factoren als eigen regie en wat iemand zelf kan oplossen een rol. Ook wordt gekeken naar wat iemand nog kan leren om zelf te doen, eventueel met een korte ondersteuning van een zorgprofessional.
“Als dat nog geen antwoord geeft, dan is er een heel palet aan mogelijkheden. Dan kunnen mantelzorgers, naasten, vrijwilligers, maar ook zorgzame gemeenschappen, buren, activiteiten in de buurt of digitale zorg een antwoord geven. Als er dan nog geen oplossing is of het antwoord nog onvoldoende is, dan kan beroepsmatige zorg aanvullen op al deze andere mogelijkheden”, vertelt Femke.
Zorgzame buurten
Naast het model van Vilans wordt ook een andere ouderenzorg oplossing besproken. Hoogleraar Gezondheidseconomie en dementie aan de VU, Marcel Canouy, spreekt over zorgzame buurten die de toekomst van de ouderenzorg moeten veiligstellen. Buurten waar voor en met ouderen nuttige activiteiten ontplooid worden. Echter, het huidige zorgsysteem staat de realisatie van zorgzame buurten nog in de weg.
Vorig jaar heeft Canoy een manifest opgesteld. Daarin riep hij de toenmalige ministers op de regels aan te passen die lokale initiatieven in de weg zitten. Het manifest werd door honderden mensen ondertekend. Samen met Vilans heeft Canoy nu een loket ingericht waar zorgzame buurten problemen met wet- en regelgeving kunnen aankaarten. Het loket belooft dan naar oplossingen op zoek te gaan.
Technologie onmisbaar
Naast initiatieven voor meer zelfregie zal ook de technologie een belangrijke rol spelen – en op veel vlakken doet het dat al – voor de toekomstbestendige ouderenzorg. Het belang van technologie in de ouderenzorg is ook een belangrijk onderdeel van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor ouderen (WOZO) dat Minister Helder in 2022 naar de Tweede Kamer stuurde. Daarin wordt het integreren van ondersteunende zorgtechnologie voor ouderen expliciet aangewezen als een sleutelfactor voor toekomstbestendige ouderenzorg.
