Onze aarde staat voor drie grote planeetproblemen (GPP’s): de klimaatcrisis; het verlies aan biodiversiteit; (nog vrij onbekend) de heimelijk insluipende chemische vervuiling. Alle drie hebben grote gevolgen voor de publieke en persoonlijke gezondheid. De medische wereld ziet zich geconfronteerd met wellicht de grootste uitdaging ooit. De gevolgen van corona zullen kinderspel zijn bij wat nog gaat komen. Kunnen naast de ruw ontwakende publieke opinie ICT en e-health helpen om het tij nog te keren?
Bezinning en het de verantwoordelijkheid nemen voor ons voortbestaan, ofwel het tussen de oren hebben van de huidige catastrofale planeetproblemen, staan uiteraard voorop bij de wereldwijde effectieve aanpak. Naast de 1400 wetenschappers van het IPCC 2021 vroegen de redacties van 220 medische tijdschriften al aandacht voor de impact van de klimaatcrisis op onze gezondheid. Kort daarop ook de grote kerkgenootschappen die om het redden van de schepping vragen.
De boodschap: politiek en beleidsmakers moeten met spoed ingrijpen voordat het echt te laat is. Nederland blijft Europees gezien duidelijk achter bij de aanpak van de drie GPPs. Is dat politieke onkunde en onwil of spelen er andere belangen een rol? Meer dan mooie woorden en dooddoeners zoals alleen actie indien ‘haalbaar en betaalbaar’ zit er vaak niet in, enkele positieve uitzonderingen daargelaten.
De klimaatcrisis
De meest bekende van de grote drie planeetproblemen is de klimaatcrisis. Zeer complex, want het gaat om opwarming, CO2-uitstoot (broeikasgassen), orkanen, heftige (plaatselijke) regenval met overstromingen, zinderende hitte met extreme droogte, ernstige luchtverontreiniging, immense bosbranden, stijging van de zeespiegel, tot voorheen ongekende klimaatschommelingen en oprukkende tropische ziekten of andere epidemieën. Daaraan gekoppeld geopolitieke strijd en grote vluchtelingenstromen Het behoeft geen betoog dat dit allemaal heel slecht is voor de wereldgezondheid.
Onlangs kwam er een nieuw (2021) IPCC-rapport uit. Zo’n 1400 wetenschappers van de het Intergovernmental Panel on Climate Change verzamelde expliciet wetenschappelijk bewijs voor dat het echt heel slecht gaat met de leefbaarheid van de aarde. Wie dit rapport te taaie stof vindt, kan het beeldender en boeiender nalezen in boeken zoals 6 Graden en De onbewoonbare aarde.
220 medische redacties
De 220 redactionele commentaren in gerenommeerde medische vakbladen spreken van de grote problemen bij het overschrijden van de 1,5 graden Celsius opwarming (t.o.v. het pre-industriële tijdperk). En bij drie graden opwarming hebben we het zo ongeveer met onze gezondheid, welzijn en welvaart gehad.
Kijk verder dan corona, wordt benadrukt. COVID 19 konden we nog net aan. Wat er straks zonder actief ingrijpen komt, valt gewoon niet te behappen voor het huidige zorgsysteem. Dat stort onder deze condities helemaal in. Om het over helemaal onbetaalbaar worden nog maar niet te hebben.
Dan het item verborgen sterfte. Doden door corona, bosbranden met luchtverontreiniging (meer dan 35.000 doden wereldwijd), stormen en overstromingen vallen op. Die halen uitgebreid de pers en activeren de bevolking. Meer verborgen en vaak erger zijn het aantal doden door hitte, hongersnood, vluchtelingenproblematiek, drinkwatertekort, oprukkende (tropische) zieken en chemische vervuiling. En dan zijn er nog neveneffecten zoals aantasting van de psychische gezondheid met alle negatieve levenseffecten van dien.
IPCC rapport 2021 en gezondheid
De klimaatcrisis bedreigt de gezondheid in heel Europa. Het Nederlandse Milieu- en Natuurplanbureau rapporteerde al eerder in haar ‘Effecten van klimaatverandering in Nederland’ dat het er alleen niet slecht voorstaat maar waarschijnlijk bij niets doen nog veel erger wordt.
Het IPCC rapport 2021 toont dit nogmaals overtuigend aan. Hitte, overstromingen, tropische ziekten, luchtverontreiniging (fijnstof en stikstofverbindingen), overstromingen, voedseltekorten, gebrek aan drinkwater, conflicten hierover etc. Onze gezondheid en welzijn staan een ongekende en mogelijk niet meer te keren ecologische omslag met miljoenen tot wel 1,2 miljard zieken en doden te wachten. Er zijn volgens dit rapport echter ook enkele scenario’s om het tij alsnog te keren.
Aanpassen of met spoed couperen?
Mens en techniek zullen zich toch wel aanpassen aan gewijzigde klimaatomstandigheden? Tot op zeker hoogte wel. Stormkeringen, goede waarschuwingssystemen, noodplannen en opvang regelen doen best hun werk. En er wordt vast wel weer een vaccin tegen een volgende pandemie gevonden?
Al deze maatregelen kunnen echter geen wonderen verrichten. Ze zijn domweg eindig. Hoe hoog kan je dijken uiteindelijk maken? Een ander punt is dat de rampen steeds complexer worden en elkaar verder versterken. Bosbranden geven bijvoorbeeld meer CO2 en hitte af en minder bomen geven minder koeling en luchtzuivering.
Het enige dat echt adequaat helpt, is het wegnemen van de oorzaken voor de drie grote planeetproblemen. Dat vergt toch een heel andere opstelling van politici, beleidsmakers, industrie, landbouw en aandeelhouders. Grote spoed is vereist.
Probleem van biodiversiteit
Dit tweede GPP is eveneens behoorlijk complex, zowel qua gevolgen als oorzaken. Het algemene principe is: hoe minder soorten (flora en fauna), des te groter de kans dat pathogenen de overhand krijgen, nuttige gewassen en dieren uitsterven, er een gebrek aan medicijnen komt en hongersnood uitbreekt. Kortom, monoculturen zijn een ware pest voor gezondheid en welzijn.
De oorzaken van afnemende biodiversiteit liggen onder meer bij de klimaatcrisis (verdroging, hitte), luchtverontreiniging (stikstofuitstoot) en menselijk ingrijpen in de omgeving. Zie voor Nederland het PlanBureau voor de Leefomgeving (PBL) Medisch Contact pleitte in 2015 al voor het behoud van biodiversiteit met het oog op gezondheidseffecten. Leerzaam is eveneens het WHO-rapport.
Afnemende biodiversiteit is nadrukkelijk geen hobby meer van natuurwappies, maar vormt een serieuze bedreiging voor het voortbestaan van de mensheid en natuur. Argumenten zoals vooruitgang, economie en werkgelegenheid wegen niet op tegen de immense schade die wordt aangericht. Onbetaalbaar voor ons nageslacht! Het in een eerdere blog aangehaalde voorzorgprincipe wordt gewoon te weinig toegepast. ICT en AI-beeldvorming kunnen helpen om de gevolgen inzichtelijk te maken.
Probleem van chemische vervuiling
Veel van deze GPP speelt zich in het verborgene af. Niet opgemerkt, in de doofpot gestopt of gewoon gebrek aan kennis. De precieze gevolgen voor gezondheid en welzijn blijken vaak nog onvoldoende bekend en onderzocht. Hoewel grote hoeveelheden Big en Deep Data voor research aanwezig zijn. Tijd voor AI en patroonherkenning plus voorspelde effecten.
Voor Nederland staat momenteel de vervuiling door Tata Steel in de picture. Al jaren wordt de omgeving van IJmuiden, Velzen, Beverwijk en Wijk aan Zee door de staalindustrie ernstig vervuild met ziekmakende en kankerverwekkende stoffen die met name kinderen treffen.
De Volkskrant publiceerde recentelijk het artikel 'Plastics en andere chemische stoffen stapelen zich op in de grond: een nieuwe planetaire crisis dreigt'. PFAS, bestrijdingsmiddelen, (micro)plastics , zware metalen en allerlei slecht afbreekbare koolwaterstoffen grijpen grootschalig om zich heen.
Het IRAS (risico assesment) van het UMC Utrecht pleit voor een zogenaamd exposoom, wat zijn de gevolgen van de blootstelling van ons genetisch materiaal aan toxische stoffen. Al met al valt zo’n 16 procent van de sterfgevallen te wijten aan chemische vervuiling. En er zijn ongeveer 156 miljoen chemicaliën op de wereld waarvan grotendeels nog onbekend is wat zij met gezondheid doen.
ICT en e-health
Een tijdlang werd de mondiale cybercrime als de inmiddels ingang zijnde Derde Wereldoorlog gezien. De ICT-techniek verovert het slagveld. Het lijkt er echter steeds meer op dat vanuit gezondheidsoogpunt de drie grote planeetproblemen deze wereldoorlog ontketenen. Kunnen ICT en e-health een mitigerende rol spelen?
In feite gaat het om drie ‘strijdterreinen’: Tijdig signaleren, couperen en voorkomen. Voor het signaleren en diagnosticeren zijn e-health, ICT en AI zonder meer geschikt. Ook het visualiseren daarvan lukt met GIS en andere beeldvormende technieken uitstekend. Dat maakt ingrijpen efficiënt en accuraat.
Het bestrijden van de gevolgen met bewaking (wearables), slim technisch ingrijpen in de leefomgeving (bijvoorbeeld het smart home en city) en (preventieve) behandeling zijn eveneens steeds meer het domein van ICT en e-ehealth. Een app die voor de leek de mate van luchtkwaliteit meet, geeft hem of haar al inzicht en bewustwording. Het blijft echter dweilen met de kraan open als er ook niet daadwerkelijk bij de bron(nen) wordt ingegrepen.
Van doem naar doen
Het confronteren met doemscenario’s leidt al snel tot wegkijken door het grote publiek en overheid. Er valt toch niets aan te doen en men gaat verder tot de orde van de dag. Dat slaapt rustiger.
Psychologisch gezien is het dan ook slimmer om met sprekende oplossingen te komen waarbij de ontvangers zich kunnen inleven in de problematiek en ook duidelijk resultaten gepresenteerd krijgen. Die worden onder meer al omschreven bij de easac, WHO COP24 en de IPCC-adviezen voor beleidmakers.
De British Medical Association roept dokters en de nationale gezondheidsdienst op om actie te ondernemen op basis van COP 24, BIG Data, AI, beleving via VR, het wegnemen van ongelijkheden en de COVID-19 ervaringen.
Voldoende interventiemogelijkheden
Talmen kan gewoon niet meer bij de drie GPP’s. De dreigende gezondheidsschade en kosten gaan op relatief korte termijn astronomisch worden. Documenten zoals het IPPC-rapport 2021 en COP24 bieden al ruim voldoende interventiemogelijkheden.
Het zich verschuilen achter ‘haalbaar en betaalbaar’ en allerlei politieke en korte termijn economische belangen gaat nu echt de kant uit van eco-criminaliteit bij gezondheid en welzijn plus natuur. In vroeger tijden kon je dergelijke politici, industriëlen en beleggers nog gerold in pek en veren de stadspoort uitjagen. Heden ten dage is het aan de wetenschap, medici en de bevolking om een passende aanpak af te dwingen! Bijvoorbeeld via social media en VR/AR.
