Meer dan een jaar lang waren de microbiologen, epidemiologen, intensivisten en tal van andere deskundigen niet van de buis te slaan, om de stand van de coronapandemie te duiden. Ernst, Diederik en Ab, het zijn stuk voor stuk bn’ers geworden. Ab heeft zelfs een eigen plek en glaasje rode wijn bij Op1: Oost West, Osterhaus Best, zeggen wij thuis.
Inmiddels zijn we drie ‘golven’ verder en is een groot deel van de bevolking gevaccineerd. Nederlanders hebben genoeg van corona en zijn vooral druk bezig met terug te keren naar normaal, in zoverre dat na de presentatie van het laatste klimaatrapport nog mogelijk is. De golven die de opstellers van het rapport voorspellen, laten zich niet met een paar prikjes bedwingen. Sterker nog: zelfs niet door kloeke projecten of plannen als de Deltawerken of het Deltaplan Grote Rivieren, aan de uitvoering waarvan al tientallen jaren naarstig gewerkt wordt. Maar het helpt wel. Zonder de voltooiing van de Maaswerken zou de recente watersnoodramp in Zuid-Limburg veel slechter afgelopen zijn.
Deltaplan ontbreekt
Vreemd genoeg ontbreekt eenzelfde besef van urgentie nog grotendeels bij de beheerders van ons zorgstelsel. Dat blijkt uit een onlangs door het ministerie van VWS onder laboratoria uitgeschreven aanbesteding van de analyses van coronatesten. In plaats van lering te trekken uit de opgedane ervaringen gedurende de afgelopen periode, sorteren de opstellers van de Dienst Testen van het ministerie van VWS onverdroten voor op herstel van de situatie van vóór de pandemie. Dat dienst wil de testen net als ten tijde van het uitbreken van de pandemie weer verdelen over heel veel verschillende grotere en kleinere laboratoria. Alsof er niets gebeurd is.
Daarmee keren we terug naar de versnippering, naar af dus. Met alle, inmiddels bekende, gevolgen van dien, variërend van het ontbreken van overzicht, onvoldoende capaciteit en verwarring, tot ernstige vertragingen en kannibalisatie van de reguliere zorg, hoge kosten en afkalvend draagvlak voor de noodzakelijke maatregelen.
Grondige evaluatie
Hoogste tijd voor een grondige evaluatie, zou je denken. De lessen liggen voor het oprapen. Te beginnen met het opstellen een goed crisisplan en het optuigen van een doelmatige crisisorganisatie, naar het voorbeeld van het Deltaplan Grote Rivieren. Immers, veel van de hiervoor vermelde problemen zijn terug te voeren op het ontbreken van slagvaardige, centrale regie en een samenhangende infrastructuur met voldoende capaciteit en (hulp)middelen.
Zoomen we in op die infrastructuur, dan schijnt die les geleerd. Na een wanhopige zoektocht naar voldoende testcapaciteit in binnen- en buitenland, tot in de Verenigde Arabische Emiraten, besloot VWS-minister Hugo de Jonge om samen met private partners met stoom en kokend water enkele hoog volume laboratoria (HVL) uit de grond te stampen.
Met succes. De labs zorgen voor voldoende, grootschalige capaciteit in eigen land, zodat in tijden van crisis snel en doelmatig kan worden opgeschaald. De labs zorgen ook dat de kleinere huisartsen- en ziekenhuislabs zich bij hun leest kunnen houden, zodat het zorgsysteem overeind blijft. Immers, er is meer dan coronadiagnostiek. In de herfst steken ook de ‘gewone’ infecties weer de kop op, sommige mogelijk zelfs heftiger dan voor de pandemie. Chronisch zieken zoals diabeten raken ontregeld bij een infectie.
Integrale diagnostiek
Dat vraagt om integrale diagnostiek en een brede diagnostische infrastructuur. Met de bewuste keuze én medefinanciering van de hoog volume labs, draagt de rijksoverheid medeverantwoordelijkheid voor hun continuïteit. Niet alleen als ‘opschalingslab’ bij onvermijdelijke volgende uitbraken, de labs kunnen ook voor andere doelen worden ingezet. Bijvoorbeeld als moleculair lab voor de eerste en tweedelijnszorg of voor grootschalig bevolkingsonderzoek en als internationaal moleculair kenniscentrum.
Kortom, het revisionisme van het ministerie is uit een oogpunt van volksgezondheid en kostenbeheersing hoogst onverstandig en ondoelmatig. Het ministerie kan beter samen met publieke en private zorgpartners een Deltaplan voor het zo mogelijk voorkomen en bestrijden van volgende pandemieën opstellen. Ook als daarvoor bestaande (machts)verhoudingen moeten worden doorbroken. Zo wemelt het van de lobbyisten van belangenverenigingen in en rond het Outbreak Management Team (OMT) en preken met name de microbiologen schaamteloos voor eigen parochie. Hopelijk breekt dat inzicht tijdig door. Anders loopt het water de volgende keer geheid weer over de dijken van Nederland polderland. Zo nodig bellen we Ab!
