We hebben de afgelopen twee jaar met z’n allen meer tijd achter de webcam doorgebracht dan ooit tevoren. De corona pandemie heeft de manier waarop we werken, communiceren en consumeren drastisch veranderd. Stel je eens voor hoe de wereld eruit zou hebben gezien zonder internet en technologie tijdens deze periode. De maatschappij zou tot stilstand zijn gekomen. Ook in de zorg werden internet en technologie vaak ingezet om zorg toegankelijk te houden voor degenen die niet naar een fysiek medisch bezoek konden komen. Het gebruik van technologie in de zorg wordt ook wel e-Health of digitale zorg genoemd. Vooral voor COVID-19 risicogroepen bood e-Health een oplossing. Bijvoorbeeld door videobellen met de zorgverlener of het via internet doorsturen van bloeddrukwaardes.
Toch is het gebrek aan digitale vaardigheden bij een grote groep mensen alarmerend. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst twee miljoen Nederlanders niet digitaal vaardig zijn. Dit betreft niet alleen ouderen, ook veel jonge mensen hebben moeite met het gebruik van technologie. E-Health kan de druk op de zorg verminderen, de kwaliteit van zorg verbeteren en de kosten verminderen. Daarom zal het de komende decennia steeds vaker gebruikt worden. Maar, als alleen mensen met digitale vaardigheden van optimale en digitale zorg kunnen profiteren, gaat de gezondheid van digitale ongeletterden op termijn achter lopen. Het is daarom essentieel om manieren te vinden waarop iedereen kan profiteren van optimale zorg.
Minder onnodige consulten met digitale zorg
Er zijn verschillende vormen van e-Health, waaronder telemonitoring, zelfmanagement apps, websites met informatie over ziekte of videobellen. Een mooi voorbeeld is de Nederlandse website thuisarts.nl, die is ontwikkeld door Nederlandse huisartsen en die betrouwbare en actuele informatie biedt aan het grote publiek over gezondheid en ziekte.
Uit onderzoek is gebleken dat deze applicatie onnodige medische afspraken reduceert door te adviseren wanneer mensen wel of niet naar de huisarts zouden moeten gaan. Telemonitoring betreft het thuis meten van gegevens door de patiënt. Deze gegevens worden vervolgens via internet naar de zorgverlener gestuurd. Dit kan leiden tot betere zorg omdat de zorgverlener de behandeling precies kan afstemmen op hoe het met de patiënt op dat moment gaat.
Voorheen werden consulten vaak standaard na een bepaalde periode ingepland, maar dit was niet altijd op het moment dat de patiënt ook klachten had. Door gebruik te maken van telemonitoring kan de zorgverlener een afspraak inplannen op het moment dat het niet goed gaat met de patiënt, wat blijkt uit de metingen. Bovendien scheelt telemonitoring de patiënt en de zorgverlener tijd omdat er minder consulten nodig zijn.
Beleidsmakers, waaronder de Europese Commissie, beschouwen e-Health als een belangrijke prioriteit in de gezondheidszorg. We realiseren ons echter niet genoeg dat miljoenen mensen niet kunnen profiteren van deze technologische innovaties omdat ze niet over de vaardigheden beschikken om deze te kunnen gebruiken.
De digitale kloof verkleinen
Hoewel digitale ongeletterdheid veel voorkomt onder ouderen (> 65 jaar), lager opgeleiden en etnische minderheden, komt het zeker ook voor onder jongere en hoger opgeleide mensen. In Nederland heeft bijvoorbeeld 11 procent van alle volwassenen jonger dan 65 jaar slechte digitale vaardigheden. Het is daarom belangrijk om hier nu in te investeren om gezondheidsproblemen in de toekomst te voorkomen.
Er valt veel te winnen door bij het verbeteren van digitale vaardigheden niet alleen op ouderen te focussen, maar naar de totale bevolking te kijken. Er is weinig bekend over de achterliggende barrières van digitaal ongeletterden voor het gebruik van e-Health. Reden hiervoor is dat deze groep vaak niet wordt meegenomen in wetenschappelijke onderzoeken. Bovendien zijn de meeste e-Health studies over dit onderwerp uitgevoerd in de Verenigde Staten en zijn de resultaten niet per se generaliseerbaar naar de Europese situatie.
Het vinden van oplossingen op maat om iedere burger te laten profiteren van optimale zorg is essentieel. De toenemende kloof in gezondheid tussen digitaal geletterden en ongeletterden moet gedicht worden. Toegang tot gezondheidszorg is immers een mensenrecht, ook voor degenen die niet digitaal vaardig zijn.
