Mensen met chronische somatische aandoeningen hebben naast fysieke vaak ook met hun ziekte samenhangende mentale problemen. Ze moeten leren omgaan met deze ziekte en hebben een grotere kans op klachten van angst en depressiviteit. Online interventies kunnen uitkomst bieden. Reden voor Frank Snoek (medische psychologie, Amsterdam UMC) om de samenwerking met Minddistrict te zoeken. Inmiddels heeft deze samenwerking laagdrempelige instrumenten zoals MyDiamate opgeleverd. En de ambities zijn nog niet op, stelt Snoek, want er is ruimte voor meer goede digitale tools.
Ruim 10 jaar geleden publiceerde de onderzoeksgroep van Frank Snoek als eerste een studie over een online interventie voor mensen met diabetes die aan een depressie leden. Daarvoor werd samengewerkt met het Trimbos Instituut. Vervolgens startte onder de vlag van het Nationaal Actieprogramma Diabetes een project om het online programma in de markt te zetten. Via een social venture van het Trimbos – MentalShare - en in overleg met zorgverzekeraars werd theorie naar praktijk vertaald, om met name huisartsen te enthousiasmeren voor de digitale tool.
Helaas redde MentalShare het niet – een belangrijk leermoment volgens Snoek – en reden om te zoeken naar een betrouwbare partij met een digitaal platform dat solide in de markt stond. “Die vonden we in Minddistrict. Zij waren al jaren bezig met een portfolio voor digitale ggz-zorg, dat wij samen met hen konden ombouwen om het bruikbaar te maken voor chronische patiënten met mentale problemen.”
Vergroten reikwijdte
Medische psychologie heeft in het ziekenhuis inmiddels zijn positie veroverd. Maar de reikwijdte beperkt zich tot een kleine groep mensen die doorverwezen wordt door hun behandelaar. Een grote groep blijft onder de radar. Omdat ze hun behandelaar niet vaak zien, er onvoldoende aandacht is voor de mentale kant, of omdat patiënten niet altijd over hun mentale problematiek met hun arts willen praten.
Snoek: “Wij zien in de toenemende volwassenheid van e-health een kans om de reikwijdte van onze professie te vergroten. Minddistrict biedt een platform waarbij je in een onderzoekssetting een interventie kunt ontwikkelen, tailor-made voor chronische patiënten. Op kleine schaal hebben we interventies – voor mensen met diabetes, huidziekten en kanker - in de praktijk uitgeprobeerd om te kijken wat wel en niet werkt. Wat acceptabel is voor patiënten, wat zij gebruiken en waarderen.”Uit de onderzoeksetting in het Amsterdam UMC komt onder meer naar voren dat het voor veel patiënten in een poliklinische setting waardevol blijkt om digitale ondersteuning te krijgen voor de meer mentale problemen die ze ondervinden bij hun ziekte en behandeling. Snoek: “Die kant blijft te vaak onbesproken en onbehandeld. De online tools die wij ze aanreiken, helpen daarbij.”
Goede rolverdeling
Medisch psychologen en de andere zorgverleners van mensen met chronische aandoeningen zijn geen technici, benadrukt Snoek. “Wij blijven in onze rol als zorgverlener en onderzoeker. In samenwerking met Minddistrict als e-health aanbieder kunnen wij onze wensen en die van patiënt-gebruikers vormgeven op hun platform, zonder dat we zelf een app hoeven te ontwikkelen of een bedrijfje moeten opzetten.
”Groot voordeel is dat met interventies in het Minddistrict-platform een grote doelgroep bereikt kan worden. “Al vóór Covid, maar zeker tijdens de Covid-periode, is de noodzaak van digitale hulpverlening aan somatische patiënten sterk toegenomen en breidt zich nu verder uit. Het is geschikt voor een breed spectrum van aandoeningen, waarbij dezelfde onderliggende psychologische principes toepasbaar zijn.”
Acceptatie kritieke succesfactor
Acceptatie door patiënten blijft een kritieke succesfactor, benadrukt de professor medische psychologie. “Is het werkbaar, herkent een patiënt zich in de inhoud en tools zoals dagboeken, notificaties, is een interventie flexibel genoeg voor de uiteenlopende behoeften binnen een doelgroep? Met de feedback van gebruikers gaan we terug naar Minddistrict om tools verder te verfijnen en de kwaliteit te verbeteren. Zij ontwikkelen ook regelmatig zelf nieuwe functies op basis van hun ervaringen elders. Zoals het betrekken van je sociale omgeving bij een e-health interventie. Dat doen we nog niet, maar lijkt ons zeer bruikbaar.”
Snoek heeft meegemaakt dat na overleg met ICT’ers dat wat men van een digitale tool wilde, letterlijk zoek raakte in de vertaalslag naar technologie. “We spraken duidelijk een andere taal. We hebben nu met Minddistrict een goed samenwerkingsmodel, waarin we de interventies verder kunnen ontwikkelen. De toekomst vraagt om hybride modellen, waarin we mentale en fysiologische data integreren. Denk aan diabetes waar de bloedglucoseregulatie sterk van invloed kan zijn op mentale gesteldheid en andersom. Of ondersteuning bij je leefstijl – want wij richten ons ook op ondersteuning bij gedragsverandering.
”Die hybride, integrale benadering is hard nodig, meent Snoek. In de medische behandeling gaat de aandacht vooral uit naar de fysieke kant, minder naar de mentale kant van een ziekte. Maar bij een patiënt komt alles samen. Door beide kanten in een digitale tool te combineren, kun je de patiënt beter ondersteunen en de behandeluitkomsten optimaliseren
Niet mainstream
Ondanks Covid, is digitale ondersteuning van een behandeling nog lang niet mainstream. Snoek: “Het is geaccepteerd, maar vormt nog altijd een minderheid van het aantal interventies. Je ziet het wel in de breedte groeien. Ook het verwachtingspatroon van mensen verandert. Mensen vragen vaker zelf of er een online programma voor hen is. En aangezien zorg in toenemende mate netwerkzorg wordt, steeds meer buiten de muren van het ziekenhuis, zal de vraag vanuit patiënt en zorgverlener groeien naar een platform dat overal bruikbaar is.”
Ook financiering van digitale innovaties blijft een heikel punt, meent Snoek. “Dat geldt overigens al voor ‘gewone’ zorg. Medische psychologie wordt gefinancierd vanuit de somatische DBC’s (diagnose behandel combinatie, red.) en niet GGZ-dbc’s, want die horen bij de GGZ. Zorgverzekeraars zien hier streng op toe, maar zoals gezegd lopen in de praktijk psychologie en somatiek door elkaar. Het is dus van belang om ervoor te zorgen dat het psychologische component voldoende structureel in een somatische DBC is opgenomen.”
Dat geldt dus ook voor de financiering van de digitale componenten van een integraal zorgmodel. “Gebruik van Minddistrict is op basis van licenties en dat kost geld. De zorgaanbieder moet dat betalen. Maar wij hebben geen helder verrekeningsmodel via de zorgverzekeraar. Dus loopt het nu via die wat vage somatische DBC-vergoeding. Dat is zoals het is in Nederland. Het moet ons niet tegenhouden. En met de opwaartse druk richting structurele digitale zorg hoop ik dat we uitkomen bij een logischer financiering van hybride, integrale zorgmodellen.”
Meer optimisme
Snoek stelt hierover een stuk optimistischer te zijn dan tien jaar geleden. Het aanbod van digitale zorgplatforms zoals Minddistrict begint volwassen te worden. “Zij hebben zich solide, betrouwbare partners getoond. En ziekenhuizen hebben gewoon niet de capaciteit of budgetten om digitale zorg alleen te ontwikkelen en te regelen: samenwerking met technologiepartners is een must.”
Zeker bij de veel voorkomende chronische aandoeningen is het zaak dat de overheid een strategie ontwikkelt om het medisch psychologisch zorgveld bij digitalisering te helpen op gebieden als opschaling, regulering en financiering. Covid is op veel gebieden een probleem, maar in digitalisering is het volgens Snoek wel een katalysator, die kan helpen om het veld verder te brengen.
“Ook kennis- en zorgcentra op het gebied van chronische aandoeningen, hebben een verantwoordelijkheid. Het heeft lang geduurd en veel interventies werken pas op kleine schaal, maar nu is het tijd om op te schalen. Laten we vooral kijken naar wat al werkt en dat inzetten.”
MyDiamate
Frank Snoek ziet zelfhulpapp MyDiaMate als volgende stap in de ontwikkeling van e-health interventies voor mentale problemen bij chronische aandoeningen. Een vrij grote groep mensen met diabetes type 1 met lichtere psychische klachten krijgt geen of weinig begeleiding, maar wil wel werken aan hun mentale gezondheid. Nu worden vaak generieke wellness- of mindfulness apps gebruikt. Dat kan helpen, maar men heeft toch vooral behoefte aan ziekte-specifeke tool.“Waarom niet onze kennis en ervaring gieten in een zelfhulp-app voor deze groep mensen? Dat hebben we gedaan in samenwerking met patiënten zelf en vervolgens vorm gegeven op het platform van Minddistrict. Inmiddels loopt er een landelijk implementatieproject, om te kijken wat mensen zelf kunnen doen voor hun mentale gezondheid, maar ook om het gesprek over de mentale kant van diabetes met je zorgverlener aan te gaan en te verdiepen.
”De web-based app wordt steeds weer verbeterd. Inmiddels is versie twee uitgebracht, met nieuwe content en patiëntvideo’s. En er wordt al verder gedacht, zoals de ontwikkeling van een aanvullend online peer support programma voor patiënten met diabetes type 1. Dat gaat binnenkort van start, in nauwe samenwerking met Diabetes Plu, een actieve patiënt community. Ook wordt er gekeken naar uitrol van MyDiaMate in andere landen."
Iedereen kan te maken krijgen met fysieke, emotionele en psychische problemen. Door gewoonten in denken en doen te veranderen, kunnen mensen weer grip krijgen op hun leven. Minddistrict maakt het mede mogelijk om duurzame verandering in denken en doen te maken. Door de slimme inzet van technologie leveren we persoonlijke zorg op maat die naadloos aansluit op het dagelijks leven van mensen.
Minddistrict is lid van de ICT&health Innovation Partner Group.
