In het veranderende landschap van de zorg, ziet ook het ziekenhuis er anders uit. Met een toenemende rol voor diagnostisering en korte, specialistische behandelingen. Digitale zorg vormt daarbij de ruggengraat van de organisatie, maar het hart blijft nog steeds kwalitatief goede zorg voor de patiënten. Een agile organisatie dus, die excelleert aan de zachte kant. Bestuurder Jan Voorburg van St Jansdal ziekenhuis in Harderwijk en lid van de Raad van Toezicht Henk van der Stelt geven aan hoe zij zorgen voor een consistent beleid, dat ruimte biedt aan innovatie.
Bij het afscheid van de Maatschap in 2008 kreeg cardioloog Jan Voorburg, nu lid van de Raad van Bestuur van het St Jansdal Ziekenhuis, een foto waarin hij als cardioloog aan het werk is in de OK. De foto, die in de werkkamer van Jan Voorburg hangt, verbeeldt het schilderij De Anatomische les van Rembrand. De karakteristieke lichtinval van Rembrandt wordt prachtig nagebootst door de lamp in de OK. Waar in het origineel een leerboek op de voorgrond staat, is dat op de foto vervangen door een MacBook. Een mooi symbool voor de ambities van het ziekenhuis op het gebied van e-health, want het wil het meest digitale ziekenhuis van Nederland worden.
Het St Jansdal is op weg, want onlangs ontving het ziekenhuis in Harderwijk de Stage 6 EMRAM Award van HIMSS Analytics Europe (HAE). Dit jaar hoopt ziekenhuis de 7e en laatste trede bereiken. Het is hiermee het zesde ziekenhuis in Nederland die deze één na hoogste fase van het HIMSS-model behaalt. Reden om Jan Voorburg, lid van de Raad van Bestuur, en Henk van der Stelt, lid van de Raad van Toezicht, toe te laten lichten toe hoe zij e-health, en innovatie in het algemeen, centraal stellen in het beleid van
het ziekenhuis.
Ambitie uitdragen
‘Kort gezegd gaat het formeren en aansturen van beleid inderdaad over dromen, durven en doen,’ zegt Voorburg aan het einde van het interview. Het lijkt een open deur, maar het is een goede samenvatting van de rol van het bestuur en de Raad van Toezicht. Want de beleidslijnen die zij gezamenlijk uitzetten en de ambities die aan de top worden uitgedragen, worden idealiter zichtbaar in een uitgedragen visie en uiteindelijk in het gedrag van de zorgwerkers én de tevredenheid van de patiënten. ‘Dat gaat niet vanzelf, het is een voortdurend proces, waarbij verwachtingsmanagement cruciaal is. Het gaat om inspireren, verbinden en vertrouwen.’
Innovatie is een middel, met als doel om betere werkomstandigheden te creëren voor zorgwerkers en betere zorg te leveren aan klanten en patiënten. ICT geeft daarbij inzicht in processen en klantdata. ‘We staan echt nog maar aan het begin. Uiteindelijk moet e-health tijd en geld opleveren, dat je vervolgens aan andere zaken kan besteden. Maar het is een doorlopend proces, dat zeker niet rechtlijnig verloopt’, zegt Voorburg. ‘Verandering komt niet vanzelf, daar moet een organisatie keihard voor werken. Innovatie is een proces, waarbij je als organisatie agile moet opstellen.’
Agile is een term die oorspronkelijk uit ICT komt, maar die niet per ongeluk wordt gebruikt. Het geeft aan dat een organisatie snel en flexibel kan handelen. En dat is precies wat een ziekenhuis steeds vaker moet doen. Het St Jansdal heeft een regionale functie en is één van de middelgrote ziekenhuizen in Nederland. Voorburg: ‘Doordat we kleiner zijn, kunnen we sneller schakelen en zijn we flexibeler. Je ziet dan ook dat wij nu al één van de koplopers zijn in de toepassingen van EPIC.’
Lef tonen
Het ziekenhuis vaart een eigen koers om zich als regioziekenhuis steeds te verbeteren. E-health maakt hier integraal onderdeel van uit. Al sinds 2006 is het beleid geformeerd dat zowel patiënten als zorgwerkers hierbij betrokken moeten zijn. ‘Zij moeten het samen dragen. Dat kan alleen als innovatie tot in de haarvaten van het beleid wordt gebracht’, zegt Voorburg. ‘Het mag duidelijk zijn dat kwaliteit altijd op de eerste plaats komt. Er moet altijd ruimte zijn voor verbetering. Om dat voor elkaar te krijgen, staan wij een stimulerende cultuur voor. Je moet als bestuurders creatief zoeken naar mogelijkheden om die energie los te maken in de organisatie. Creatief denken werkt aanstekelijk, maar je moet er wel voor zorgen dat die cultuur gedragen wordt.’
Om van dromen naar doen te komen, moet je dus durven. ‘Jazeker,’ reageert Van der Stelt. ‘Het is heel erg belangrijk dat een bestuurder lef heeft, zonder roekeloos te worden, en hierin gesteund wordt door de Raad van Toezicht.’
Patiënt empowerment
‘We hebben al jaren geleden ingezet op patiënttevredenheid en je ziet dat dit beleid zijn vruchten afwerpt,’ zegt Voorburg. ‘E-health is hier onderdeel van. Wij geloven in e-health als katalysator voor patiënt empowerment. Wij staan voor de wisselwerking tussen een blije patiënt en een blije zorgwerker. Krijg je dat voor elkaar, dan worden de randvoorwaarden zoals financiën ook ingevuld, want innovatie levert dan tijd en geld op. Daarmee zeg ik niet dat het vanzelf gaat. Het gaat voor een groot deel ook over verwachtingsmanagement en voortdurend bijsturen.’
Patiënten zullen uiteindelijk ook steeds vaker vragen om digitale middelen, is de mening van beide heren. De digitalisering van de maatschappij heeft uiteraard ook zijn weerslag in de praktijk van de zorg. Patiënten zijn in toenemende mate gewend om met digitale dienstverlening en social media om te gaan.
‘Ze verwachten van een organisatie een bepaalde mate van digitale volwassenheid,’ zegt Van der Stelt. Niemand is blij als hij telkens opnieuw hetzelfde verhaal moet vertellen. ‘Kijk’, geeft Voorburg aan. ‘We zijn allemaal gewend aan thuisbankieren. Dat levert ons heel veel gemak op. Dat vinden patiënten ook van de mogelijkheid vooraf aan hun consult per e-mail vragen te stellen aan hun arts, of als ze zelf op kunnen schrijven welke klachten zij hebben.’
Het is echt niet een kwestie van werk bij de patiënt over de schutting gooien, reageert Van der Stelt. ‘Veel mensen vinden het fijn zelf de touwtjes in handen te hebben. Zoals je zelf thuis bankiert, kunnen patiënten ook zelf hun spreekuur voorbereiden. Het is een selfservice die communicatieruis voorkomt en tijd bespaart. En mochten mensen dat niet kunnen, dan moet je hen begeleiden.’
Bestuurlijke expertise
Om innovatie goed te implementeren, moet je als bestuurders zeker ook de zorgwerkers meenemen in dit verhaal. Vertellen en laten zien wat innovatie voor hun dagelijkse praktijk betekent. Daarvoor moet je je verdiepen in de materie en het proces kritisch volgen. Maar er moet ook een visie zijn op ICT, data en technologie. Het betekent dat die expertise op bestuurlijk niveau aanwezig moet zijn. ‘Eigenlijk moet er altijd een data-pecialist in de Raad van Toezicht aanwezig zijn. Iemand die begrijpt wat big data is en kan, en waar de technologie naartoe gaat’, zegt Van der Stelt stellig.
Maar zeker zo belangrijk is dat het bestuur het verhaal kan vertellen en uitdragen. Een introductie zoals een EPD van EPIC betekent voor iedereen een omslag van werken. Het is een verandering waar mensen niet altijd op zitten te wachten, maar uiteindelijk voordelen kan hebben voor zorgwerkers en patiënten, mits de hele keten hierin wordt meegenomen.
‘Een EPD kan ervoor zorgen dat artsen tijd besparen, die ze vervolgens bijvoorbeeld aan spoedgevallen kunnen besteden, ’ zegt Voorburg. ‘Je moet uiteindelijk streven naar excellentie aan de zachte kant. Maar in het vertellen van het verhaal hoort ook dat het niet altijd vanzelf gaat. Ook bij ons, net als in andere ziekenhuizen, ervaren we hick-ups om het systeem geolied te laten draaien. Het heeft tijd nodig, en dat moet je erkennen. Mensen moeten aan het systeem wennen. Maar we zien ook enthousiaste gebruikers, die het prettig vinden dat ze het systeem zelf kunnen ‘tweaken’. Die successen moet je ook durven laten zien.’
Digitaal Platform
Om innovatie in het ziekenhuis te borgen, startte St Jansdal een Digitaal Platform, bestaande uit een groep enthousiaste artsen die e-health hebben omarmd. Zij nemen als het ware hun collega’s mee in de mogelijkheden van innovatie. Voorburg: ‘Maar zeker ook vanuit de verpleging en de gespecialiseerde verpleegkundigen komen heel veel ideeën hoe zij e-health in kunnen zetten. Zij hebben dagelijks contact met patiënten en zijn dus als geen ander in staat een brug te slaan tussen de zorg, hun dagelijkse werkzaamheden en de kwaliteit van leven van de patiënten.’
Innoveren is dus een zoektocht, waarbij soms ook zaken niet goed verlopen. Dat doet pijn, want fouten kosten tijd en geld. En vooral in de gezondheidszorg ligt het maken van fouten begrijpelijkerwijs uitermate gevoelig. ‘Veiligheid van patiënten staat uiteraard altijd op nummer 1. Maar een innovatietraject is onlosmakelijk verbonden met het kunnen maken van fouten, op die momenten dat het de patiëntveiligheid niet schaadt. Je moet dus als organisatie een open cultuur creëren, waarin het maken van fouten bespreekbaar is. Dat gaat niet vanzelf, daar moet je aan bouwen’, aldus Voorburg. Het St Jansdal ziekenhuis in Harderwijk wordt bestuurd door een tweehoofdige Raad van Bestuur. Relinde Weil is voorzitter van de Raad van Bestuur. Jan Voorburg is sinds 2008 aangetreden als lid van de Raad van Bestuur. Daarvoor werkte hij 20 jaar als cardioloog in het ziekenhuis. Henk van der Stelt is sinds 2015 lid van de Raad van Toezicht van het ziekenhuis, met ICT en data in zijn portefeuille.
