De kloof tussen de vraag naar en het aanbod van zorg wordt verontrustend groot en blijft groeien. De zorg moet anders worden ingericht om goed, toegankelijk en betaalbaar te blijven. Daarvoor is volgens Nicole Lentink, Director Strategy bij Deloitte, een transformatie nodig van een zorgecosysteem naar een gezondheidsecosysteem. Op weg naar zo’n veerkrachtig gezondheidsecosysteem is ook meer veranderkracht in de zorgsector, schaalgrootte, samenwerking tussen essentiële actoren en een duidelijke financieringsstructuur nodig.
“Oók in de zorgsector is door de coronacrisis een indrukwekkende digitale transitie ingezet en dat is een goed uitgangspunt”, begint Lentink. “Digital health heeft zijn plek in het zorglandschap verworven en wordt steeds vaker ingezet. Alleen gebeurt het optuigen van digitalisering in de zorg nog te fragmentarisch. Er is grote behoefte aan schaalgrootte om de voordelen van digital health optimaal te benutten. Technologie is hierbij niet het probleem, want die is er. De uitdaging ligt in het opschalen van technologie en innovaties om de transformatie naar een gezondheidsecosysteem daadwerkelijk te kunnen realiseren.” Digitalisering vergt schaalgrootte Schaalgrootte speelt bij die transformatie een belangrijke rol om versnippering tegen te gaan. Een voorbeeld van een veelbelovende opschalingsmogelijkheid is het inrichten van landelijke medische service centers. Hierover verscheen kortgeleden nog een artikel met de titel 'Medische Service Centra: kansen en knelpunten voor grootschalige zorg thuis', door Deloitte in opdracht van NVZ en Zorgverzekeraars Nederland geschreven. “Verpleegkundigen, wondzorgconsulenten of artsen in Groningen kunnen bijvoorbeeld uitstekend één dag per week in een medisch servicecenter werken en cliënten uit heel Nederland te woord staan”, licht Lentink toe. “Door die manier van opschalen wordt zorg effectiever. Ook in de zorg is niet altijd per se fysiek contact nodig. In veel gevallen vinden mensen het zelfs prettiger om meteen advies te krijgen, gerustgesteld te worden of - zonodig - door een professional doorverwezen te worden.” Lentink studeerde bedrijfswetenschappen aan de VU Amsterdam en haalde later haar MBA. Ze werkte eerder bij grote farmaceuten en weet vanuit die ervaring goed hoe de zorgsector in elkaar zit. Een groot interessegebied van Lentink is ‘value based health care’ en ook in haar farmacietijd was ze al regelmatig intensief bezig met zorgpaden en zorgverbeterprogramma’s. “Die achtergrond kwam uitstekend van pas toen ik bij Deloitte in 2019 startte als Senior Manager Healthcare Strategy.” Zorgtransformatie acuut dossier Als strateeg heeft Lentink een duidelijke visie op de toekomst van de zorg en de daarvoor benodigde omslag. “Transformatie is nodig wegens de vergrijzing waardoor de zorgvraag versneld groeit. Tegelijk ontstaan er steeds grotere tekorten aan zorgmedewerkers. Dat gat tussen vraag naar zorg en aanbod is al groot en groeit de komende jaren. Ook rijzen de zorgkosten straks steeds meer de pan uit en ontstaat er een onhoudbare situatie.” En acuut dossier dus: maar er is nog veel werk aan de winkel om tot de broodnodige transformatie van de gezondheidszorg te komen. “Ik vermijd normaal gesproken het woord ‘moeten’, maar in dit geval durf ik toch te zeggen: ‘De zorg móet structureel veranderen. Positief hierbij is dat de zorg ook echt wíl veranderen en beseft dat het zonder transformatie in de toekomst totaal vastloopt.” Gezamenlijke verantwoordelijkheid Voor de transformatie naar een veerkrachtig gezondheidszorgecosysteem is een fundamentele aanpak nodig, met samenwerking tussen zorgaanbieders, zorgverzekeraars, werkgevers en overheden. Het is belangrijk dat gezondheid een gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt van het publieke, private én het non-profit domein. Alleen zo lukt het om voldoende schaalgrootte en financiering te organiseren om tot daadwerkelijke verandering te komen. Lentink vindt verder een andere visie op gezondheidszorg essentieel. “Het is opvallend dat er in Nederland wel een duidelijk bekostigingsmodel is voor het behandelen van ziekten en zorg, maar nog geen bekostigingsmodel voor preventie. We moeten bewegen van zorg naar gezondheid, wat om een totaal andere benaderingswijze vraagt. Bij gezondheid denkt iedereen in de eerste plaats aan een gezonde lifestyle die tal van chronische ziekten kan voorkomen.” “In elke Libelle kun je al lezen dat je voldoende water moet drinken, iedere dag 30 minuten moet bewegen en goed op je gewicht moet letten. Een gezondere levensstijl houdt mensen gezonder en kan chronische ziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatproblemen voorkomen. Toch wordt daar nog steeds niet structureel op gestuurd, het zit nog lang niet in de haarvaten van de samenleving. En dat is voor een daadwerkelijke transformatie wel nodig.” Digital health & gezondheidswinst Ook werkgevers kunnen bij preventie een belangrijke rol spelen. Gezondheidsprogramma’s op de werkvloer, mogelijkheden tot sporten, beloningsprogramma’s bij een gezonde lifestyle, een smartwatch aanbieden met stappenplanner en simpelweg een fietsplan zijn sowieso gezonde ideeën. “Belangrijk is dat de werkgever een integraal plan heeft om de gezondheid te bevorderen zowel in fysieke als mentale zin”, vindt Lentink. Een gezonde lifestyle is zoals gezegd een belangrijk aspect van preventie, maar er zijn tal van andere onderwerpen rond preventie waar veel gezondheidswinst te behalen is." Een ander belangrijk element om van zorg naar gezondheid te bewegen, is thuismonitoring. Daarvoor is steeds meer technologie beschikbaar. Denk aan slimme brillen voor meekijkconsulten in het verpleeghuis, sensors waarmee bloedwaardes voortdurend worden doorgegeven van patiënten die thuis in plaats van in het ziekenhuis liggen of slimme monitoring met apps van patiënten met chronische ziekten zoals COPD.WE MOETEN BEWEGEN VAN ZORG NAAR GEZONDHEID“Die aanpak leidt tot een enorme kostenbesparing omdat de patiënten veel minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te gaan. Maar het leidt ook op diverse manieren tot gezondheidswinst. Ten eerste zijn de meeste mensen veel liever thuis dan in een ziekenhuis, dus is er winst op het mentale vlak. Ook is die aanpak veel slimmer dan standaard vier keer per jaar voor controle naar een ziekenhuis gaan, want de patiënt wordt voortdurend gemonitord en de zorgprofessional krijgt direct een signaal als het niet goed gaat. Zo kan er precies op het juiste moment worden ingegrepen en de patiënt gaat naar het ziekenhuis als het écht nodig is. Digital health kan zo op diverse wijzen worden ingezet om gezondheidswinst in te zetten, ofwel de beweging te maken van zorg naar gezondheid.” Grootschalige uitrol een must Voor een echte transformatie zijn het opschalen van innovatie, digitalisering en automatisering onontkoombaar volgens Lentink. “Innovatieve initiatieven op lokaal niveau zijn vaak indrukwekkend en werken regelmatig uitstekend. Maar het uitrollen van die innovaties lukt in de praktijk niet goed. Dit komt doordat er voor die grootschalige uitrol onvoldoende budget en medewerkers worden vrij gepland.” Maar innovatie is niet iets dat je er ‘even bij kunt doen’. Medewerkers doen innovaties, bijvoorbeeld rond digital health vaak naast hun werk, krijgen er tijdelijk een paar uurtjes voor of doen het zelfs helemaal vrijwillig. Voor een lokale invulling is dat vaak genoeg, maar als je echt meters wil maken, is die aanpak volgens Lentink onvoldoende en ontstaat er te weinig veranderkracht - die je beter centraal kunt organiseren. “Voor die strategische omslag zijn grote investeringen en betrokken, samenwerkende partijen nodig die samen een echte transformatie in kunnen zetten. Dat lukt niet met alleen medische professionals, daar heb je ook andere experts zoals ICT’ers, ‘veranderkundigen’, consultants, coördinatoren en tal van andere professionals bij nodig. In de praktijk betekent zo’n grootschalige aanpak dat je afscheid moet nemen van een aantal al ingezette innovatieve initiatieven. Niet omdat deze niet goed waren of niet goed werkten, maar omdat je om structureel te transformeren af moet van de fragmentatie. Echt zorg verlenen Het goede nieuws is dat echt álle technologie beschikbaar is om zo’n verandering grootscheeps op te zetten. De bottleneck zit in hoe we al die technologische hoogstandjes gaan inzetten. Lentink: "Hoe dat kan, zien we goed in het bedrijfsleven: zoals bij de banken, waar zelfmanagement tegenwoordig de gewoonste zaak van de wereld is en uitstekend uitpakt. Vrijwel elk kantoor op locatie is gesloten. Al die regiokantoren blijken helemaal niet meer nodig, want de klanten kunnen het uitstekend zelf oplossen. Als het een keer niet lukt is er altijd een telefonische helpdesk beschikbaar met een goed geschoolde medewerker." “Die aanpak kan in de zorg zeker ook werken. Ik begrijp uiteraard dat de menselijke component in de zorg aanzienlijk belangrijker is dan bij een financiële instelling. Maar als je beseft dat liefst 60 procent van de zorg logistiek is, begrijp je dat er met name in dat deel heel veel tijd kan worden gespaard. Eigenlijk zou je zorgmedewerkers niet lastig moeten vallen met administratie, plannen van afspraken of het inrichten van een digitaal systeem. Met bijvoorbeeld technieken als centralisatie en job carving kun je zorgmedewerkers weer laten doen waar ze goed in zijn: zorg verlenen!” CV
Nicole Lentink is Director Strategy bij Deloitte.
Deloitte wil een actieve rol spelen in het gezondheidsecosysteem en samen met andere partijen maatschappelijke oplossingen versterken en versnellen. Met een toenemende vraag naar zorg rondom de patiënt, voortdurende digitale transformatie en de zoektocht naar nieuwe verdienmodellen bovenaan de agenda, moeten zorgaanbieders hun manier van werken opnieuw inrichten.
Deloitte is lid van de ICT&health Innovation Partner Group.
