Hoe kunnen robots ons gaan helpen?

Robotica ontwikkelt zich snel. Ook in de zorgsector zullen we vaker de vraag gaan stellen wanneer en hoe we deze technologie willen gebruiken. Wat zijn ontwikkelingen? Tegen welke vragen lopen we aan? Wat is de rol van Nederland in dit zorgveld?

De toepassingen in de zorgsector van ‘robots’ in de ruime zin zijn zeer uitgebreid: het vervangen van organen door technische systemen, het toepassingen van slimme elektronica in ons lijf, zoals pacemakers, aan de buitenkant van ons lichaam het gebruik van exoskeletten om weer te kunnen lopen, of als ondersteuning bij revalidatie. Een andere klasse zijn de robots die als verlengstuk, zeg maar gereedschap, kunnen worden gezien van de zorgverleners, zoals robots voor chirurgie. Daarnaast de autonome robots die ons gaan ondersteunen in het huishouden of als servicerobots ons gaan helpen de weg te vinden in het ziekenhuis of in het restaurant. Het zijn enkele voorbeelden van de ontwikkeling van slimme technologie in de robotica. Er wordt zelfs al gesproken over het implanteren van nanorobots, of micro-elektronica in onze hersenen. Bijvoorbeeld om het te zijner tijd mogelijk te maken direct een verbinding met de cloud te maken, dus niet meer met als tussenvorm een smartphone. Stel je dat voor: een Alzheimer patiënt die alle herinneringen, ook korte termijn geheugen, op een extern geheugen heeft staan... Zou dat ook werkelijkheid worden? Internationale pioniers In september verscheen het rapport ‘De Digitale Samenleving’ van de VSNU, de vereniging van samenwerkende universiteiten in Nederland. De ondertitel luidt: “Nederland en zijn universiteiten: internationale pioniers in mensgerichte informatietechnologie”. De boodschap van het stuk is dat de grote maatschappelijke problemen feitelijk kunnen worden opgelost door de enorme snelle ontwikkeling van technologie. Tegelijkertijd komen nieuwe vragen naar boven over de rol van de mens in de toekomst van de digitale samenleving. Het is deze laatste toevoeging waarvan de VSNU het unieke van het Nederlandse wetenschapsveld beschrijft: de mogelijkheid om over alle grenzen heen (alfa, bèta, gamma) samen te werken en een leidende rol te nemen in deze unieke periode in de geschiedenis. De snelle technische ontwikkelingen op weg naar de digitale samenleving worden mogelijk gemaakt door de wet van Moore: de verdubbeling van rekenkracht van computerchips elke twee jaar. Het bijzondere is dat we met ‘ons’ Nederlandse bedrijf ASML in het hart hiervan zitten: zonder ASML is er geen wet van Moore! ASML maakt immers de moeilijke machines om chips te maken. Het bedrijf is verreweg marktleider in de wereld met deze machines. Voorbeelden van toepassingen Vanuit onze eigen onderzoeksgroep werken we onder meer aan robots voor de thuiszorg, waarbij we veel leren van onze voetbalrobotwedstrijden - waarmee we dit jaar weer (voor de derde maal) wereldkampioen zijn geworden! Met de twee startups Preceyes en Microsure combineren we enkele sterke punten van ons land: het ontwerpen, maken en regelen van ultraprecieze systemen, zoals de ASML-machines, met de toepassing in een zich sterk ontwikkelend veld - dat van de robotische chirurgie. Het recente nieuws is dat de robot van Preceyes jongstleden september voor het eerst op een mens is gebruikt bij een moeilijke oogoperatie uitgevoerd door de Universiteit van Oxford in de UK. Met de robot kan een oogchirurg tot wel tienmaal nauwkeuriger opereren. Met deze operatie uit Oxford is de volgende stap gezet naar de verdere groei van het bedrijf. Precieze operaties Ook rondom Microsure is er goed nieuws. De robot die gebruikt kan worden voor hele precieze operaties, zoals het hechten van kleine vaten, is recent als één van tien ontwerpen genomineerd als Nationaal Icoon. Een tweede prototype wordt nu gebouwd. Het is de bedoeling die te gaan toepassen bij onze partner Universiteit Maastricht. Nieuwe robots die wij nu in onze kraamkamer ontwikkelen, zijn de botrobots voor operaties aan en in het hoofd en een robot voor gebruik bij Deep Brain Stimulatie. Beide in een innige samenwerking met Radboud Nijmegen. Kortom, we hebben een rol in Nederland en kunnen een belangrijke bijdrage spelen in de robotica voor de zorg. Maar de weg voor ons is niet eenvoudig. Regelmatig geef ik college aan kinderen over robots. Ze vragen mij dan weleens: kan een robot verliefd worden? Tot nu toe antwoord ik altijd dat een mens wel verliefd kan worden op een robot en dat een robot wel net kan doen alsof, maar nooit zelf echt kan ‘voelen’. Maar weet ik dat wel zeker? Hoe ontwikkelt zich de Kunstmatige Intelligentie, nu vele honderden miljoenen dollars geïnvesteerd worden in deze technologie, nu bijvoorbeeld autonome auto’s zelf gaan leren (machine learning)? Hoe gaat de bestuurder hiermee om? Allemaal vragen waar we meerdere disciplines bij nodig hebben, waarbij ook ethische vragen moeten worden gesteld. Het zijn boeiende tijden en we moeten onze verantwoordelijkheid en rol nemen. Op naar een menswaardige zorgzame digitale samenleving.