Spraakverwarring in zorgwetgeving en de gevolgen daarvan voor privacyregels in de zorg

Op 28 mei 2018 wordt de Algemene verordening gegevensbescherming van toepassing. Sinds 1 juli 2017 is de Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg van kracht. Deze regelingen brengen met zich mee dat zorginstellingen en zorgverleners goed moeten nadenken over de organisatie en technische beveiliging van hun (elektronische) patiëntendossiers. Eventuele aanpassingen daarin kunnen echter niet los worden gezien van de (overige) typisch gezondheidsrechtelijke regelgeving. In dit artikel volgen enkele zaken waarmee rekening moet worden gehouden.

Zorginstellingen en zorgverleners hebben primair een dossier over hun patiënten omdat zij goede zorg willen verlenen. Het is echter ook een plicht die de wet aan hen oplegt. Die plicht is vastgelegd in de Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo). In die wet staat dat ‘de hulpverlener’ een dossier inricht over de zorgverlening van de patiënt. In het dossier moeten alle gegevens worden bijgehouden over de gezondheid van de patiënt. De hulpverlener moet verder in het dossier alle verrichtingen beschrijven die ten behoeve van de patiënt worden uitgevoerd. Ook moet hij daarin andere stukken die gezondheidsgegevens opnemen voor zover die voor een goede zorgverlening noodzakelijk zijn. Daaronder vallen overigens ook beeld- en geluidsopnamen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan röntgenfoto’s, maar ook opnamen die tijdens operaties worden gemaakt. Of geluidsopnamen die worden gemaakt van gesprekken tussen patiënt en triagist, wanneer een patiënt tijdens avond-, nacht- en weekenduren (ANW-uren) de huisartsenpost belt. Wat is een hulpverlener? Het is interessant om na te gaan wie nou eigenlijk op grond van de wet daadwerkelijk de plicht heeft om een dossier aan te leggen. Want die persoon is ook verwerkingsverantwoordelijke van dat dossier in de zin van de Algemene verordening gegevensbescherming. De verwerkingsverantwoordelijke is degene die doel, middelen bepaalt en degene die bepaalt óf er gegevens worden verwerkt en zo ja welke. Kortgezegd dus: wie bepaalt of, welke, voor welk doel en voor welke middelen gegevens worden verwerkt? Op grond van de Wgbo moet zoals gezegd worden bepaald wie hulpverlener is in de zin van die wet. Dat is degene die in zich de uitoefening van een geneeskundig beroep of bedrijf verbindt tegenover een opdrachtgever (meestal de patiënt) tot het verrichten van handelingen op het gebied van de geneeskunst die rechtstreeks betrekking hebben op de opdrachtgever zelf of een bepaalde derde. De hulpverlener is dus iemand die een geneeskundig beroep of geneeskundig bedrijf uitoefent. Het hulpverlenerschap wordt verder bepaald door de vraag of iemand geneeskundige handelingen uitoefent die betrekking hebben op een persoon. Is degene die de geneeskundige verrichtingen uitvoert werknemer van een instelling, dan is de instelling degene die de behandelingsovereenkomst met de patiënt heeft. Een werknemer kan immers niet als werknemer zelfstandig een overeenkomst sluiten. Dat doet hij dan namens de instelling. Daarmee hebben verpleeghuizen, instellingen voor verstandelijk gehandicaptenzorg, ggz-instellingen en academische ziekenhuizen een behandelingsovereenkomst met de patiënt en zijn zij dus ook zonder meer verwerkingsverantwoordelijke in de zin van de Avg. Ziekenhuizen Maar hoe is dit in andere situaties? In veel ziekenhuizen werken medisch-specialisten niet in loondienst maar op basis van een toelatings- of samenwerkingsovereenkomst. In dat geval is het niet vanzelfsprekend dat het ziekenhuis degene is die de hulpverlener is in de zin van de Wgbo. Dat kan heel goed de medisch-specialist zelf zijn, van wie de patiënt immers de zorg ontvangt. In de praktijk is het niet duidelijk en weet de patiënt vaak zelf ook niet met wie hij daadwerkelijk een behandelingsovereenkomst heeft. Voor de aansprakelijkheid heeft de wetgever dit probleem opgelost. Het ziekenhuis is namelijk in alle gevallen aansprakelijk, ook al heeft het niet zelf de behandelingsovereenkomst. Daarmee is het probleem wie de verantwoordelijkheid voor het dossier heeft echter niet opgelost.