De druk op de huisartsenzorg neemt toe en patiënten willen steeds vaker meer grip op hun gezondheid. Gezondheidsapps kunnen laagdrempelige ondersteuning bieden bij uiteenlopende klachten – zoals vermoeidheid na kanker of urineverlies – en kunnen zo bijdragen aan zorg op maat én minder belasting voor zorgprofessionals. “Huisartsen zouden gezondheidsapps net als medicijnen moeten kunnen voorschrijven,” stelt Marco Blanker, huisarts en ontwikkelaar van de app URinControl. Hij ziet in deze digitale tools een waardevolle aanvulling op het reguliere consult. Hoe zorgen we ervoor dat zulke apps écht onderdeel worden van de dagelijkse praktijk?
Blanker benadrukt dat gezondheidsapps geen vervanger zullen worden van een huisarts, maar juist aanvullend kunnen zijn op hun werk. Het zijn apps die patiënten met een specifieke klacht kunnen helpen, waarbij het meestal gaat om zelfzorg met digitale ondersteuning. Voorbeelden zijn naast URinControl (tegen ongewenst urineverlies) apps zoals Vertigo Training (tegen draaiduizeligheid) en Untire Now (tegen vermoeidheid bij kanker). "Deze apps bevatten therapeutische programma’s met concrete informatie en oefeningen die patiënten thuis en op hun eigen moment kunnen uitvoeren,” legt Blanker uit.
Om gezondheidsapps daadwerkelijk te integreren in de huisartsenpraktijk, is er behoefte aan duidelijke richtlijnen. Huisartsen moeten bijvoorbeeld weten welke apps betrouwbaar zijn en wat ze voor een patiënt kunnen betekenen. Tegelijkertijd zijn nog niet alle zorgverleners overtuigd: tijdsdruk en een gebrek aan overzicht maken het lastig om digitale ondersteuning actief in te zetten. Sommige huisartsen vrezen bovendien taakverzwaring.
Blanker erkent deze drempels, maar benadrukt dat het gebruik van gezondheidsapps in de praktijk vaak verrassend eenvoudig is: “Het vraagt slechts een kleine aanpassing in de werkwijze, maar zoals bij elke verandering kost het tijd om vertrouwd te raken met iets nieuws.
Belangrijke rol huisarts
Op dit moment worden gezondheidsapps nog niet standaard door huisartsen en zorgverleners aangeraden of voorgeschreven aan patiënten. Dit komt met name doordat apps nog geen onderdeel uitmaken van het reguliere zorgproces. Toch kunnen ze verdere medicalisering en inzet van duurdere zorg voorkomen.
Blanker hierover: “Apps kunnen zelfmanagement van patiënten versterken, zodat ze minder afhankelijk worden van zorgprofessionals. Dat helpt ook om de druk op de zorg te verlichten.” Daarbij is het wel belangrijk om oog te hebben voor de digitale vaardigheden van patiënten. Niet iedereen kan zelfstandig met een app aan de slag. Voor sommige groepen, zoals mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, is aanvullende begeleiding nodig. Ook kan taal een barrière zijn en moet er altijd gekeken worden naar de groep laaggeletterden en mensen die de Nederlandse taal onvoldoende machtig zijn.
Blanker vertelt dat het bekend is dat patiënten meestal slechts 10 tot 20 procent van alle informatie onthouden die gedeeld wordt tijdens een gesprek met hun huisarts. “En vaak is dat simpelweg iets in de trant van ‘het gaat goed’ of ‘het gaat minder goed’”, zegt Blanker. “Informatie in apps wordt gedoseerd aangeboden en is terug te vinden. Dat werkt voor patiënten doorgaans goed. Daar komt bij dat gebruikers zelf een moment kunnen kiezen wanneer ze de app willen gebruiken. Dit versterkt hun gevoel van regie.”
Een huisarts kan – net als bijvoorbeeld een verpleegkundige of een fysiotherapeut – op basis van zijn expertise een app aanraden of voorschrijven bij specifieke klachten. Een patiënt voelt zich dan meer op z’n gemak om zo’n app te gebruiken dan wanneer ze er bijvoorbeeld iets over lezen op internet. “Als een van mijn patiënten met kanker bij mij langskomt en tussen neus en lippen door aangeeft dat hij zo ongelooflijk moe is, dan is het fijn dat ik een wetenschappelijk bewezen effectieve app zoals Untire Now kan aanraden”, vertelt Blanker.
Betrouwbaar en effectief
Een van de grootste zorgen bij het gebruik van digitale zorgapps is betrouwbaarheid. Blanker pleit daarom voor wetenschappelijke onderbouwing van de apps en waarschuwt voor wildgroei. "Er zijn nu al honderden apps die niet zijn onderzocht en dus niet onderbouwd," zegt hij. "We moeten ervoor zorgen dat de apps die op de markt komen, voldoen aan bepaalde criteria en daadwerkelijk waarde bieden voor de patiënt."
Net als andere zorg en medicijnen, moeten ook zorgapps dus betrouwbaar, veilig en bewezen effectief zijn, benadrukt Blanker. "Huisartsen en patiënten moeten kunnen vertrouwen op de apps die ze aanraden en gebruiken. Op dit moment is er nog geen wet- of regelgeving voor, maar het moet wat mij betreft in ieder geval klip en klaar zijn wat men kan verwachten van een app en hoe deze is onderbouwd.”
'Niet iedereen heeft een arts nodig voor elke klacht'
Blanker ziet ook kansen voor uitbreiding. "Patiënten hebben verschillende behoeften en manieren om zorg te benaderen. Niet iedereen heeft een arts nodig voor elke klacht. Er is zeker ruimte voor meer apps, zolang ze maar goed zijn onderbouwd." Een betrouwbare bron is hierbij voor potentiële gebruikers belangrijk. "Een voorbeeld daarvan is Thuisarts.nl. Hier wordt betrouwbare informatie aangeboden over gezondheid en ziekte. Op dit platform wordt de URinControl-app aangeraden bij ongewenst urineverlies, Vertigo Training bij duizeligheid en Untire Now bij vermoeidheid bij kanker.”
Financiering essentieel
Volgens Blanker is het belangrijk dat apps die daadwerkelijk waarde toevoegen voor patiënten, ondersteund worden door zorgverzekeraars of op een andere manier worden gefinancierd. " Het gaat vaak om apps die bewezen kosten besparen. Zo bespaart de URinControl-app per gebruiker tot wel 160 euro aan andere zorgkosten”, vertelt de huisarts.
Het stimuleren van het gebruik van digitale gezondheidsapps past bovendien binnen de ambities van het Integraal Zorgakkoord (IZA), waarin passende zorg, eigen regie en digitalisering centrale thema’s zijn. Ook programma’s als Zinnige Zorg van Zorginstituut Nederland leggen nadruk op bewezen effectieve zorgoplossingen die de kwaliteit verhogen en kosten beperken.
Voor de toekomst van de zorg is het stimuleren van het gebruik een belangrijke stap. Door huisartsen in staat te stellen betrouwbare apps aan te raden en daarnaar te verwijzen, kunnen patiënten meer regie krijgen over hun gezondheid. Door kwaliteitscriteria, structurele financiering en ondersteuning in de praktijk kunnen gezondheidsapps uitgroeien tot een volwaardig onderdeel van hybride huisartsenzorg.
Project Digitale Gezondheidsapps
In het project Digitale Gezondheidsapps (DiGAnl ) werken huisartsenkoepels LHV en NHG, branchevereniging InEen, leveranciers, Thuisarts.nl, Patiëntenfederatie Nederland en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) samen. Zij richten zich op het vergroten van de beschikbaarheid van wetenschappelijk bewezen gezondheidsapps in het zorgproces en het stimuleren van het gebruik daarvan. Meerjarige beschikbaarheid, goede selectiecriteria en kwaliteitseisen én een duurzame financiering is daarbij van groot belang. In het project wordt onderzocht of en zo ja, hoe de gezondheidsapps een duurzame positie kunnen krijgen in het hybride zorglandschap.
Er zijn drie apps geselecteerd die ZN financieel ondersteunt, zodat ze in 2025 beschikbaar zijn en blijven voor verzekerden. Deze apps zijn: URinControl, Vertigo Training en Untire Now. Zij zijn voor de start van dit project geselecteerd op basis van een aantal criteria, zoals een grote doelgroep en bewezen effectiviteit. Zo’n 40.000 mensen maken al gebruik van deze apps. Daarmee bieden deze apps de mogelijkheid om in de praktijk te evalueren welke manier van implementatie en opschaling werkt en welke impact daarmee wordt bereikt.
URinControl geeft gerichte oefeningen aan vrouwen met ongewild urineverlies, Vertigo Training biedt oefeningen die mensen zelf kunnen doen bij draaiduizeligheid en Untire Now biedt oncologiepatiënten een mix van therapie en ondersteuning bij vermoeidheid bij kanker.
Daarnaast stimuleren zij het gebruik van de gezondheidsapps en wordt gewerkt aan het inbedden van de apps in het reguliere zorgproces van de huisarts.
Meer informatie over het project is beschikbaar via Zorgverzekeraars Nederland, info@zn.nl.
CV
Marco Blanker is huisarts in Zwolle, hoogleraar huisartsengeneeskunde in het UMCG en ontwikkelaar van de app URinControl.
