Voordat de pandemie uitbrak, spraken de ziekenhuizen over het beheersen van de uitgaven in het hoofdlijnenakkoord 2019-2022. Inmiddels is volgens adviesbureau M&I duidelijk dat er in 2019 een omzetgroei van 4,9 procent was en in 2020 zelfs van 5,5 procent. Tijdens de pandemie is de beoogde beheersing van zorgkosten moeilijk uitvoerbaar gebleken. Tegelijkertijd gaf de pandemie een boost aan de inzet van digitale zorg en gegevensuitwisseling. De digitalisering van zorg gaat gepaard met investeringen in ICT. Deze extra investeringen leveren vooral voor ‘kleinere’ ziekenhuizen problemen op.
Ontwikkeling en trend ICT-kosten
Sinds 2007 voert M&I/Partners jaarlijks de ICT Benchmark Ziekenhuizen uit. De benchmark brengt de kosten en prestaties van ICT binnen ziekenhuizen in kaart. Gedurende de afgelopen jaren zijn de ICT-kosten ten opzichte van de omzet in onze jaarlijkse benchmark gestegen (figuur 1). In 2016 bedroegen de ICT-kosten nog 4,2 procent van de omzet. Inmiddels is dat percentage gestegen naar 5,7 procent in boekjaar 2020.
Figuur 1: Ontwikkeling en trend van ICT-kosten als percentage van de omzet door de jaren heen.
De ICT-kosten en omzet van ziekenhuizen blijven stijgen. De stijging van de ICT-kosten als percentage van de omzet wordt door een stijging van de omzet van ziekenhuizen gedempt. De oorzaak van omzetstijging ligt in de toenemende zorgvraag, waar de inzet van technologie en ICT mede helpt deze op te vangen.
Baseline ICT-kosten
In de ICT Benchmark Ziekenhuizen ziet M&I de laatste jaren steeds vaker dat kleine ziekenhuizen de ICT-ontwikkelingen, hogere eisen en toenemende kosten moeilijk kunnen bijbenen. Om alle ICT in een ziekenhuis draaiend en bij de tijd te houden is een minimum omvang van ICT-personeel, software en infrastructuur noodzakelijk. Voor ziekenhuizen met een kleinere omzet weegt het basisniveau van kosten (‘baseline’) voor met name ‘software’ zwaarder. Er is dus een minimaal kostenniveau van software voor een ziekenhuis.
Daarnaast moet aan alle eisen op het gebied van informatiebeveiliging, privacy, patiëntveiligheid en kwaliteit van zorg voldaan blijven worden. Ondertussen hebben kleine ziekenhuizen wel een belangrijke rol in zorg dichtbij, samenwerking met onder andere de eerste lijn en presteren ze op zorgkwaliteit vaak goed door hun patiëntgerichtheid.
Figuur 2 toont de relatie tussen omvang ziekenhuis (op basis van omzet) en ICT-kosten als percentage van de omzet, over de boekjaren 2017 – 2020. Opvallend is, dat naar naar verhouding hoe lager de omzet, hoe hoger de ICT-kosten ten opzichte van de omzet. Hier komt het effect van de ‘baseline’ terug.
Toenemende spanning
De komende jaren zal de spanning tussen ontwikkelingen in digitale zorg en kosten voor software en personeel verder toenemen. Kleinere ziekenhuizen in het bijzonder zullen volgens M&I sterk moeten letten op hun ICT-formatie, software en infrastructuur en lopen het risico hierin vast te lopen. Ziekenhuizen met een lagere omzet maken relatief meer kosten voor ICT ten opzichte van hun omzet.
Door gebruik te maken van bijvoorbeeld tweedehands licenties en zuinige inzet van ICT-personeel konden voorheen de kosten worden gedrukt. Inmiddels maken de ontwikkeling naar cloud-software en abonnementsmodellen het steeds lastiger noodgrepen toe te passen op de softwarekosten. Hogere eisen aan onder andere informatiebeveiliging, beschikbaarheid en verdere digitalisering vragen tegelijkertijd om meer ICT-formatie. De komende jaren zal de baseline van ICT-kosten voor ziekenhuizen hierdoor verder verhogen.
Toenemende digitalisering
Toenemende digitalisering ligt ten grondslag aan de stijgende softwarekosten. Landelijk beleid stimuleert brede implementatie van digitalisering, zoals met het versnellingsprogramma informatie-uitwisseling patiënt en professional (VIPP).
Behalve aan subsidieregelingen werkt het ministerie van VWS aan een wet die verplicht dat gegevensuitwisseling tussen zorgverleners elektronisch verloopt. Door elektronisch met elkaar uit te wisselen, gaat de informatie die nodig is voor de behandeling van patiënten sneller en met minder kans op fouten van de ene zorgverlener naar de andere. Als gevolg van de coronamaatregelen zijn veel ziekenhuizen mogelijkheden gaan aanbieden voor digitale zorg en ondersteuning op afstand.
Lees hier het volledige onderzoek van M&I/Partners:
