Het Nederlandse zorglandschap heeft de afgelopen jaren een opmerkelijke transformatie ondergaan, gedreven door de voortschrijdende digitalisering en technologische innovatie. Dit leidde tot een groeiende behoefte aan toezicht en governance op het gebied van digitalisering en ICT binnen zorginstellingen.
Uit het recente onderzoek van M&I/Partners, onder 59 raden van toezicht van Nederlandse zorgorganisaties, blijkt dat in 2021 slechts 13% van alle raden van toezicht een specifiek lid had dat zich bezighield met digitalisering en ICT. Anno 2023 is dit percentage bijna verdubbeld tot 25%. Het betreffende lid is idealiter een toezichthouder die professioneel ervaring heeft met de dynamiek en complexiteit die transformaties met digitalisering in grote organisaties met zich meebrengen.
Urgentie en kansen
De grote verschuiving komt niet uit de lucht vallen. De Nederlandse gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen en kansen, vooral met betrekking tot de stijgende kosten voor ICT. In 2022 besteedden ziekenhuizen maar liefst 5,7% van hun omzet aan ICT en die kosten zullen naar verwachting verder toenemen omdat digitalisering en ICT een steeds prominentere rol spelen in het zorgproces.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, hebben veel zorgorganisaties nieuwe functies in het leven geroepen, zoals Chief Information Officers (CIO’s), Chief Medical Information Officers (CMIO’s) en Chief Nursing Information Officers (CNIO’s). Daarnaast staat het onderwerp hoog op de agenda van raden van bestuur. Dit weerspiegelt meteen het groeiende bewustzijn van de cruciale rol van digitalisering en ICT in de gezondheidszorg.
Toezichthouder met ICT-kennis nodig
Niettemin blijkt uit eerder onderzoek dat toezichthouders hun kennis over digitalisering vaak overschatten, wat potentieel grote gevolgen kan hebben voor de strategische besluitvorming in een snel veranderende, digitaliserende samenleving. Het onderzoek van M&I/Partners, dat in 2021 begon en nu is bijgewerkt voor 2023, werpt licht op de huidige stand van zaken met betrekking tot toezicht op digitalisering en ICT in de zorgsector. Het rapport richt zich op de volgende vragen: In welke mate en op welke manier is toezicht op digitalisering en ICT georganiseerd? Welke activiteiten voeren deze toezichthouders uit rondom digitalisering en ICT? En tot slot: Hoe goed is het toezicht op digitalisering en ICT?
Een goed begrip van de rol van raden van toezicht in de zorg is volgens schrijvers van de rapportage essentieel. De raad van toezicht heeft drie hoofdtaken: formeel toezicht op bepaalde onderwerpen, het werkgeverschap van de raad van bestuur, en een klankbordfunctie voor de bestuurders. Dit lukt in de praktijk tegenwoordig logischerwijs eigenlijk alleen nog maar als er in een raad van toezicht voldoende kennis aanwezig is over ICT, zorgtransformatie en digitalisering.
ICT vaker op agenda
Terwijl digitalisering en ICT in de zorgsector razendsnel groeien, blijken deze onderwerpen desondanks lang niet altijd structureel op de agenda van raden van toezicht te staan. Slechts een klein percentage (20%) heeft het regelmatig over digitalisering en ICT. De meeste raden behandelen deze onderwerpen ‘als het zo uitkomt’ of enkele keren per jaar.
Opvallend is ook dat veel raden van toezicht zich nog steeds meer richten op risicobeheersing dan op het benutten van kansen die nieuwe trends en ontwikkelingen in digitalisering en ICT kunnen bieden. Hoewel toezichthouders de kwaliteit van hun eigen toezicht op digitalisering en ICT overwegend als ‘voldoende’ beoordelen, erkennen ze de ruimte voor verbetering. Het onderzoek toont aan dat toezichthouders hun kennis actueel houden door middel van boeken en opleidingen.
Aanbevelingen voor raad van toezicht
Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten geeft M&I/Partners drie aanbevelingen voor goed toezicht op digitalisering en ICT in de zorg. Allereerst moet een raad van toezicht de noodzaak van digitalisering, ICT en zorginnovaties erkennen en begrijpen. Ten tweede moet de raad geschikte manieren vinden om digitalisering en ICT als vast agendapunt te integreren. Ten derde moeten de leden van de raad de beschikking hebben over de juiste expertise op het gebied van digitale transformatie.
