Het wordt de grootste doorbraak genoemd in het doorgronden van chirurgische anatomie voor onder andere longchirurgie sinds de komst van CT in deze specialisatie. VR-visualisatie van longanatomie voor de preoperatieve voorbereiding van complexe longchirurgie maakt veel gerichter opereren mogelijk, waarbij veel gezond longweefsel bespaard wordt. Er zijn in het Rotterdamse Erasmus MC al bijna 20 patiënten met onder meer longkanker met ondersteuning door deze VR-technologie behandeld.
Cardiothoracaal (hartlong) chirurg drs. Lex Maat spreekt in een blogpost van een absolute revolutie in de diagnostiek. Niet eerder was er volgens hem zo’n grote stap voorwaarts in inzicht in de chirurgische anatomie en het bepalen van chirurgische strategie sinds de introductie van de CT-scan in de jaren ’70. De patiënt houdt veel meer gezond longweefsel en ademcapaciteit over. Een ander voordeel is dat operaties sneller verlopen, gunstig voor het herstel van de patiënten.
De nieuwe beeldvormende techniek stelt Maat en collega-chirurgen in staat, longsparende operaties bij longtumoren uit te voeren. Waar tot voorheen een complete longkwab moest worden weggesneden om een relatief kleine tumor te verwijderen bij vroeg stadium longkanker, is het nu mogelijk om een deel van de kwab, een segment, weg te snijden. De patiënt houdt zo meer longcapaciteit over. Ook heeft hij heeft bij nieuwe longaandoeningen - of als opnieuw longkanker ontwikkelt - meer longreserve om opnieuw een ‘curatieve’ operatie te ondergaan. Dit verhoogt de overlevingskans.
Exacte localisatie met 3D VR
Met de 3D VR is het mogelijk om de tumor bij een longkankerpatiënt exact te lokaliseren. De chirurg ziet voorafgaand aan de operatie exact waar in een longkwab de tumor zich bevindt en in welk segment. Soms zit de tumor op de grens van twee aaneengrenzende segmenten. Dit inzicht is volgens het Erasmus MC veel beter dan op een ‘gewone’ 2D CT scan. Ook kleine tumoren diep in een longsegment die met een kijkoperatie niet zichtbaar zijn of voelbaar zijn, kunnen met behulp van de VR-techniek exact gelokaliseerd en volledig verwijderd worden.
Longtumoren worden vaak pas laat ontdekt. Zo bevindt in Nederland de helft van de patiënten waarbij een longtumor wordt gediagnostiseerd zich al in stadium 4 van de ziekte. Dan rest palliatieve therapie en hebben patiënten meestal een kleine overlevingskans. Als de tumor in een vroeger stadium wordt ontdekt, biedt chirurgie patiënten de beste kans op genezing. Het academisch centrum wijst op een grote studie waaruit blijkt dat zo’n 92 procent van de patiënten bij wie een longtumor via een bevolkingsonderzoek werd ontdekt en daaraan werden geopereerd, na 10 jaar nog leeft.
Meer gezond longweefsel
Volgens Maat zouden er met een Nederlands bevolkingsonderzoek veel meer patiënten met een vroeg stadium longkanker ontdekt kunnen worden. Voor hen kan de toepassing van VR 3D CT uitstekend zijn om heel precies het segment te verwijderen waar de tumor zich in bevindt. “In de Nederlands-Belgische Nelson studie bleek dat 50 procent van de ontdekte longkankers in stadium 1 waren. Door heel precies de tumor weg te snijden met een segment als grens, hou je meer gezond longweefsel over en dus heeft de patiënt meer longreserve.”
De VR-technologie is mede ontwikkeld door MedicalVR. Deze startup werkt sinds augustus 2019 werkt samen met de cardiothoracale chirurgie-afdeling van het Erasmus MC. Bij de ontwikkeling van 3D VR was een multidisciplinair team van cardiothoracaal chirurgen, software-ontwikkelaars en medical device specialisten betrokken, waaronder Amir Sadeghi. Deze AIOS, tevens onderzoeker bij de afdeling cardiothoracale chirurgie), heeft bijzondere interesse in deze techniek en de toepassingen ervan in de preoperatieve voorbereiding van complexe hart- en longoperaties.
Eén van de behandelde patiënten was Carolien Batenburg. Zij kampte met ontstoken longen en moest dagelijks specifieke longfysiotherapie doen. Omdat de afwijkingen in beide longen zeer gelokaliseerd waren, stelde haar longarts een operatie voorgesteld. De gehele rechter middenkwab was aangedaan en deze werd met een lobectomie verwijderd. Van de linker bovenkwab was een klein deel ziek. Links werd de operatie daarom voorbereid met de VR technologie. Zo kon worden volstaan met het verwijderen van twee segmenten van de bovenkwab. Sindsdien is Carolien klinisch enorm opgeknapt, hoest geen slijm meer op en heeft veel meer energie. Zij hoeft de specifieke longfysiotherapie nu nog maar eens in de 3 tot 4 dagen te doen.
Meer long-gerelateerde innovaties
Het Erasmus MC kwam begin deze maand met meer longnieuws naar buiten. Met behulp van een Ex-Vivo Long Perfusie (EVLP) procedure kon het aantal longtransplantaties in het Erasmus MC flink toenemen. Van de 49 longtransplantaties in het Erasmus MC werden er 15 met deze procedure uitgevoerd. Daarbij worden beschadigingen aan het longweefsel gerepareerd. In editie vier van ICT&health pleitte Diederik Gommers, anesthesioloog-intensivist in het Erasmus MC en voorzitter van de NVIC, voor meer budget voor dit soort innovaties, in plaats van geld stoppen in 'stenen'.
