Over de macht van EPD-leveranciers is de afgelopen tijd heel wat te doen geweest. Ziekenhuizen klaagden onder meer over het ervaren van een afhankelijkheidsrelatie, vendorlock-in, de hoge facturen van ICT-leveranciers en de beperkte mogelijkheden om gegevens uit te wisselen. Het ACM heeft nu een conceptleidraad opgesteld om misverstanden omtrent concurrentieregels in de zorg-ICT weg te nemen. Na de publicatie volgt een onderzoek naar mogelijk misbruik van mededingingsregels door ICT-leveranciers.
De concept-leidraad van ACM ‘Goedwerkende markten voor zorg-ICT’ biedt duidelijkheid aan zorg-ICT-markten omtrent mededingsregels. Er staat duidelijk in wat er wel en niet mag volgens de mededingingswet en dat misbruik van een machtspositie moet worden voorkomen. De ACM staat voor eerlijke concurrentie tussen bedrijven. Dit kan alleen als bedrijven zich aan de regels houden. Het gebrek aan concurrentie op de zorg-ict-markten, die in de praktijk gekenschetst kan worden als een oligopolie, is veel ziekenhuizen en andere betrokkenen al een tijdje een doorn in het oog.
Marktsituatie EPD-leveranciers
De irritaties, met name over leveranciersafhankelijkheid, leidde in maart 2022 al tot een marktverkenning van ACM. Uiteindelijk werd die verkenning door de voorzieningenrechter tegengehouden na een klacht van één van de EPD-leveranciers. Later was er opnieuw ophef toen kamerlid van den Berg (CDA) vragen stelde over de marktsituatie van EPD-leveranciers en daarbij expliciet verwees naar van NRC waarin Chipsoft centraal stond.
Klemgezet door leverancier
Een aantal ziekenhuizen voelt zich door hun EPD-leverancier regelmatig klemgezet op financieel en technisch gebied. En ook wordt soms een afhankelijkheidsrelatie ervaren omdat switchen van softwarebouwer uitermate lastig is. Om dit tegen te gaan is er nu de conceptleidraad ‘Goedwerkende markten voor zorg-ICT’ van ACM, die na een procedure dit najaar definitief zal worden gemaakt.
Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM vertelt op de website van de autoriteit: “Gegevensuitwisseling in de Nederlandse zorg blijft achter. Zorginstellingen zijn sterk afhankelijk van ICT om goede zorg te verlenen aan patiënten. Een goedwerkende zorg-ICT-markt is daarom van groot belang voor de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg, nu en in de toekomst. Er is vaak maar een beperkt aantal ICT-leveranciers. We zien ook dat overstappen voor zorginstellingen erg moeilijk en duur is. Maar ICT-leveranciers mogen markten niet afsluiten. Dat beperkt efficiënte gegevensuitwisseling en leidt tot hogere prijzen, minder kwaliteit van zorg en minder innovatie.”
Mededingingswet
Zorgaanbieders zijn volgens ACM vaak sterk afhankelijk hun zorg-ICT-leverancier. Overstappen naar een andere leverancier is moeilijk, bijvoorbeeld omdat er grote investeringen zijn gedaan maar ook omdat het systeem is geïntegreerd in het ziekenhuis en gekoppeld met tal van andere systemen. Ook gegevensuitwisseling kan door een ICT-leverancier bewust of onbewust worden belemmerd. Al die afhankelijkheid kan leiden tot een leveranciersklem (vendor lock-in). Zodra een leverancier daar aantoonbaar misbruik van maakt, is dit expliciet in strijd met de Mededingingswet.
Zorg-ICT-markten: wat mag wel of niet?
De leidraad van ACM laat zien wat er nu eigenlijk wel en niet mag op zorg-ICT-markten. Machtsmisbruik kan bijvoorbeeld ook zijn dat koppeling met andere systemen lastig wordt gemaakt, onredelijke contractvoorwaarden worden opgedrongen of er sprake is van exorbitante prijsstellingen. ICT-leveranciers en zorginstellingen kunnen hun gedrag toetsen aan de leidraad en indien nodig aanpassen. Zorgaanbieders kunnen volgens de ACM óók meer tegenwicht bieden aan de sterke positie van ICT-leveranciers. Ze kunnen onder meer hun kennis, ervaring en inkooppositie bundelen door betere samenwerking.
Onderzoek naar overtreden mededingingsregels
De ACM heeft vele gesprekken gevoerd voor de conceptleidraad en verschillende signalen ontvangen. Deze geven aanleiding een onderzoek te starten naar de vraag of er sprake is van een overtreding van de mededingingsregels. Hierbij wordt prioriteit gegeven aan gedragingen die interoperabiliteit onredelijk kunnen verhinderen. De ACM roept partijen op om met concrete signalen naar voren te komen over gedragingen die de goede werking van zorg-ICT-markten verhinderen.
