De medisch-specialistische sector is in Nederland koploper in AI-toepassingen. Dit gebeurt vooral in diagnostiek. In de gehandicaptenzorg en jeugdzorg worden toepassingen zoals machine en deep learning nog weinig toegepast. De meeste AI-toepassingen hebben als doel het verbeteren van de zorgkwaliteit of de doelmatigheid van de zorg. Dat stelt consultancybureau KPMG.
Het programma Waardevolle AI voor gezondheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft KPMG laten inventariseren welke kunstmatige intelligentie (AI) toepassingen in Nederland op dit moment voor gezondheid en zorg worden ingezet in de praktijk. Enkele belangrijke bevindingen van KPMG zijn:
- De medisch-specialistische sector is koploper (64%) met het aantal AI-toepassingen in de pilotfase en daar voorbij. De meeste toepassingen richten zich op analyse van beelden (CT-scans, MRI-scans en fundusfoto’s). Sectoren waarin nog relatief weinig gebeurt, zijn de gehandicaptenzorg en de jeugdzorg;
- AI-toepassingen worden het vaakst ingezet in de start van het zorgtraject (35%), voor diagnostiek. Als onderdeel van de behandeling komt minder vaak voor (6%);
- De toepassingen maken het vaakst gebruik van patroonherkenning (29%), gevolgd door beeldherkenning (24%) en natural language processing (NLP) (16%);
- Naast het betrekken van patiënten wordt er in de fases van pilot en (pre)productie veel samengewerkt met andere partijen bij de ontwikkeling van de toepassingen, zoals tussen een kennisinstelling, technologiebedrijf of zorginstelling. Het delen van data en modellen onderling wordt als lastig ervaren, maar het samenwerken lijkt wel bevorderlijk voor het succes;
- De meeste AI-toepassingen hebben als doel het verbeteren van de zorgkwaliteit (77%) of het verbeteren van de doelmatigheid van zorg (76%).
Integrale AI-aanpak nodig
Volgens het programma bevestigen de resultaten de noodzaak tot een integrale aanpak om de waarde van betrouwbare en mensgerichte kunstmatige intelligentie op grotere schaal voor gezondheid en zorg te laten werken. De geïnventariseerde toepassingen worden veelal nog kleinschalig toegepast en nog niet in alle sectoren benut. De focus ligt op toepassingsgebieden waar AI in de praktijk al ervaren wordt, zoals beeldverwerkende technieken - veelal in de diagnostiek en aan het begin van het zorgproces.
De uitkomsten van de inventarisatie kunnen voor verschillende doeleinden ingezet worden, aldus een persbericht van ‘Data voor gezondheid’. Zij bieden een feitelijk beeld van de stand van zaken in Nederland. De zorgbestuurders/ zorgverleners kunnen makkelijker domeinen identificeren waar AI-toepassingen een steentje kunnen bijdragen. Ontwikkelaars van AI-toepassingen kunnen de uitkomsten gebruiken om het speelveld waarin zij opereren verder in kaart te brengen. Het geeft hen mogelijk inspiratie waar kansen liggen om nieuwe toepassingen te ontwikkelen. De inventarisatie biedt daarnaast handvatten om samen met het veld succesvolle kunstmatige intelligentie in de zorg in Nederland verder vorm te geven.
Kansen voor opschaling AI
Programmamanager Annemieke Nennie benadrukt dat de inventarisatie als nulmeting dient en waardevolle input geeft voor co-creatie om kansen te pakken en belemmeringen aan te pakken. “Bijvoorbeeld om in te schatten waar kansen liggen voor opschaling. Of ook als input voor een toekomstig onderzoek. Bijvoorbeeld om de mate van implementatie van AI in de toekomst te kunnen volgen.”
De nulmeting geeft een basis om de vorderingen op AI voor gezondheid en zorg in Nederland over de jaren heen te kunnen volgen. VWS wil met de resultaten samen met het zorgveld doorgaan met het programma Waardevolle AI voor gezondheid, waaronder de ondersteuning van de Nederlandse AI Coalitie Gezondheid en Zorg en de wegwijzer www.datavoorgezondheid.nl.
Op lange termijn echte impact
Gezondheidszorgstrateeg Lucien Engelen, onder meer actief voor Deloitte als Edge Fellow bij het Deloitte Center for the Edge, verwacht overigens dat AI-toepassingen pas over een jaar of tien echte impact zullen hebben op de zorg. Dat stelde hij in ICT&health 4, afgelopen augustus.
"Nu zie je vooral toepassingen in niches met machine learning, een ‘lagere’ vorm van AI voor patroonherkenning. Zoals bij het helpen bepalen of ergens een tumor zit. Op persoonlijk niveau uiteraard zeer belangrijk. Maar pas als AI zover doorontwikkeld is dat op basis hiervan bijvoorbeeld een behandeltraject voorgesteld kan worden, als er keuzes gemaakt worden, dan heb je het over mainstream impact."
Over het onderzoek
KPMG heeft in opdracht van VWS, in de periode van juni – augustus 2020, 400 toepassingen geïdentificeerd die in de zorgpraktijk in pilot getest of in de praktijk gebruikt worden (scope van het onderzoek). Een nadere analyse via verdiepende vragenlijsten heeft inzicht gegeven in 111 AI-toepassingen (40% van de mensen heeft geantwoord). Met de inventarisatie is inzicht verkregen in welke AI-toepassingen momenteel in de zorg in Nederland gebruikt of getest worden en voor welke vraagstukken zij een oplossing bieden.
