In het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) wordt AI succesvol ingezet bij radiotherapie voor mondkeelholtekanker. Deze technologie bespaart tijd en vermindert schade aan gezond weefsel. AI helpt bij het snel en nauwkeurig intekenen van organen en het opstellen van bestralingsplannen, wat leidt tot efficiëntere behandelingen en een verbeterde kwaliteit van leven voor patiënten.
Door AI te integreren in het behandelproces kunnen bestralingsplannen bij het LUMC nu sneller opgesteld worden. Daarnaast zorgt deze technologie ervoor dat er minder schade aan gezond weefsel ontstaat, wat bijdraagt aan een hogere kwaliteit van leven voor patiënten.
Behandelplannen op maat
Radiotherapie vereist nauwkeurigheid, vooral bij mondkeelholtekanker, waarbij tumoren dicht bij vitale structuren zoals slikspieren, speekselklieren en de slokdarm liggen. Voorafgaand aan de behandeling worden CT-scans gemaakt waarop de tumor en omliggende organen worden ingetekend met behulp van de RayStation planningssoftware voor bestralingen. Een op maat gemaakt bestralingsplan zorgt ervoor dat de tumor effectief wordt behandeld, terwijl schade aan gezond weefsel wordt geminimaliseerd.
“Nu helpt AI-software bij het maken van het bestralingsplan voor deze patiënten. De laborant maakt nu niet meer eerst zelf een plan, maar laat AI een voorstel doen op basis van duizenden eerdere behandelingen wereldwijd. De laborant controleert en verfijnt dit plan daarna. Het voorstel van AI is vaak al grotendeels correct en daardoor is het bestralingsplan veel sneller klaar,” zegt Frank Dankers, klinisch fysicus van de afdeling Radiotherapie.
AI versnelt intekenen van organen
Het intekenen van organen op CT-scans is een tijdrovend proces. In het LUMC wordt AI ingezet om dit proces te versnellen. De AI-software herkent automatisch de contouren van organen, waardoor het intekenen ongeveer twee keer zo snel verloopt. Radiotherapeuten hoeven alleen de tumor handmatig in te tekenen, wat tijd bespaart en de workflow verbetert.
Voorheen stelden radiotherapeutisch laboranten bestralingsplannen volledig handmatig op, een proces dat tot acht uur kon duren. Met de inzet van AI wordt nu een eerste voorstel gegenereerd op basis van duizenden eerdere behandelingen wereldwijd. Dit voorstel wordt vervolgens gecontroleerd en verfijnd door de laboranten, wat resulteert in een bestralingsplan dat binnen één tot twee uur gereed is.
Vermindering van bijwerkingen
AI-ondersteunde bestralingsplannen zorgen voor een nauwkeurigere dosisverdeling, waardoor gezonde weefsels zoals slikspieren minder worden belast. Dit leidt tot een vermindering van bijwerkingen zoals slikproblemen, wat de kwaliteit van leven van patiënten ten goede komt.
De inzet van AI maakt de weg vrij voor adaptieve radiotherapie, waarbij bestralingsplannen tijdens de behandeling worden aangepast op basis van veranderingen in de anatomie van de patiënt. Dagelijkse CT-scans voorafgaand aan de behandeling stellen radiotherapeutisch laboranten in staat om het bestralingsplan indien nodig bij te stellen, wat zorgt voor een nog nauwkeurigere behandeling.
Uitbreiding naar andere kankersoorten
Na succesvolle toepassing bij mondkeelholtekanker wordt de AI-technologie in het LUMC sinds mei 2025 ook ingezet bij de behandeling van endeldarmkanker. Andere ziekenhuizen, zoals het HagaZiekenhuis en HMC, tonen interesse in de AI-modellen van het LUMC en werken aan toepassingen voor long- en prostaatkanker. Door samenwerking kunnen deze modellen sneller worden getest en geïmplementeerd, wat leidt tot verbeterde bestralingsplannen voor een breder scala aan patiënten.
De integratie van AI in radiotherapie binnen het LUMC illustreert hoe technologische innovaties kunnen bijdragen aan efficiëntere en patiëntgerichte zorg. Door tijdswinst en vermindering van bijwerkingen wordt de behandeling van kanker niet alleen effectiever, maar ook draaglijker voor de patiënt.
De meerwaarde van het integreren van AI-technologie bij het optimaliseren van bestralingsplannen werd begin 2020 ook al onderkend door het Amsterdam UMC. Zij ontwikkelden destijds, samen met het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI), AI-software die het opstellen van bestralingsplannen voor prostaatkanker aanzienlijk versnelt.
