Nederland moet een andere aanpak kiezen om de digitalisering in de Nederlandse zorg te bevorderen. Momenteel loopt ons land achterop in vergelijking met gidslanden zoals de Scandinavische landen en Estland. De coronapandemie heeft digitalisering van zorgtoepassingen -zoals videoconsulten en monitoring op afstand - en gegevensuitwisseling versneld. Maar een cultuuromslag, meer digitale vaardigheden en financiering voor de langere termijn zijn nodig voor de gewenste ondersteuning van zorgprocessen en -professionals.
Dat concludeert de Universiteit Twente (Sustainable Healthcare Technology, TechMed Centrum, en faculteit BMS) in een onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het onderzoek maakt volgens de UT duidelijk dat er veel moet gebeuren om technologie in de gezondheidszorg te implementeren. Digitale zorg omvat meer dan de inzet van technologie. Het gaat vooral om een andere manier van werken. "Daar is visie, lef en regie voor nodig”, aldus UT-hoogleraar prof. dr. Lisette van Gemert-Pijnen.
Steeds vaker wordt digitale zorg toegepast in de gezondheidszorg. Onder meer om hoge werkdruk te verlichten en toenemende zorgkosten te beperken. Helaas ontbreken een adequate digitale infrastructuur, organisatiecapaciteiten en passende financiering voor een echte opschaling van digitale zorgtoepassingen. Nederland loopt op dit gebied achter vergeleken met gidslanden zoals de Scandinavische landen en Estland.
Aanbevelingen voor versnelling digitale zorg
De UT deed een literatuur- en praktijkstudie naar digitalisering in de zorg. In het hierop gebaseerde rapport publiceerde de UT een groot aantal aanbevelingen om die digitalisering te versnellen. Enkele voorbeelden:
- Zo moet de overheid een proactieve en organiserende rol op zich nemen. Een langetermijnbeleid is nodig gericht op een veranderingsproces en een andere manier van werken. “We moeten bijvoorbeeld de inzet van personeel anders gaan inrichten. Naast medici kunnen dan ook professionals met een technisch medische achtergrond of data-analisten in de zorg worden aangesteld”, aldus Van Gemert-Pijnen.
- Zorginstellingen moeten niet langer alleen streven naar directe kostenbesparingen door digitalisering. Er is te weinig druk om digitalisering door te voeren in zorginstellingen door onvoldoende zicht op hoe investeringen terugverdiend kunnen worden. Er is ook weinig stimulans in zorginstellingen om te experimenteren met zorginnovaties. De overheid kan de zorginstellingen stimuleren om te experimenteren en financiering van integrale zorg bespoedigen.
Interoperabiliteit niet gerealiseerd
Het grootste struikelblok bij versnelde digitalisering is dat interoperabiliteit – systemen kunnen met elkaar samenwerken en informatie uitwisselen – nog steeds niet gerealiseerd is. De wet die dit moet versnellen – de Wegiz – is uitgesteld om niet uit de pas te lopen met het Europese voorstel voor een European Health Data Space. Zo verloopt de koppeling van IT-systemen aan elektronische patiënten dossiers met veel financiële en organisatorische problemen. Een landelijk dekkend netwerk van IT-infrastructuren ontbreekt. Dat leidt ertoe dat elke instelling een unieke ICT-aanpak heeft.
Van Gemert-Pijnen benadrukt dat dit anders moet, wil Nederland digitale zorg met voldoende schaalgrootte mogelijk maken om van nut te zijn bij de bekende uitdagingen: vergrijzing, tekort aan personeel, stijgende zorgkosten. “Van de overheid wordt visie en beleid hierop verwacht.”
Er zijn veel initiatieven vanuit de overheid, zorgpartijen en aanpassingen in wet- en regelgeving voor bevordering van data-uitwisseling. Deze belanden echter (nog) niet in de praktijk. Er is een kloof tussen overheid en praktijk die overbrugd moet worden met een andere aanpak. Daarvoor is een multidisciplinaire aanpak van digitalisering in de zorg nodig.
Regie pakken, beter samenwerken
Het rapport bevat daarom een oproep aan de overheid op om meer dan nu zoals met het Informatieberaad Zorg en de Wegiz - de regie te pakken. Regie biedt garantie voor privacy, inclusiviteit, veiligheid en eisen aan AI en algoritmen die beslissingen nemen over mensen. Ofwel:
- Met een sterke regie kan de overheid ook burgers beter voorbereiden op de impact van AI. In samenspraak met de zorgpraktijk en partners moet de overheid digitaal beleid en randvoorwaarden ontwikkelen voor een betere inzet van nieuwe en veelbelovende technologieën.
- Biedt als overheid bestuursmacht, beleid, infrastructuur en financiering naast wetgeving voor een effectieve en efficiënte digitalisering met als doel sneller, beter en anders werken voor continuïteit en kwaliteit in de zorg, met behulp van technologie.
- Vergroot het lerend vermogen bij transities van traditionele naar digitale zorg door gestandaardiseerde effectrapportages.
Versnelde toepassing digitale zorg
Het is volgens Van Gemert-Pijnen opmerkelijk dat de coronapandemie in korte tijd leidde tot een versnelde toepassing van digitale zorgtechnologie zoals (zelf-)monitoring in thuisomgevingen, online consulten, blended care GGZ-behandelingen en digitale bron en contactopsporing van besmettingen (GGD).
“De pandemie liet zien dat veel barrières voor toepassing van digitale zorg in korte tijd overbrugd konden worden. Echter, de implementaties van digitale toepassingen in de zorg bleef achter. Er is een cultuuromslag nodig, training van digitale vaardigheden en betere lange termijn financiering om de impact op de zorg ervan te kunnen bepalen.”
Randvoorwaarden, maatregelen
De UT (Sustainable Healthcare Technology; TechMed Centrum) maakte het rapport in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (MEVA - Directie Macro Economische Vraagstukken en Arbeidsmarkt). Het doel van de studie was om in kaart te brengen welke randvoorwaarden en maatregelen van belang zijn voor een snellere en adequate inzet van digitale en hybride zorgtoepassingen, vanuit het perspectief van overheidsbeleid en veldpartijen. Het rapport ‘Digitalisering in de gezondheidszorg nader beschouwd’ en de aanbevelingen zijn online te lezen.
