Bioinformaticus Georges Janssens (Amsterdam UMC) werkt met zijn onderzoeksgroep aan een mogelijkheid waarmee mensen op hun smartphone moeten kunnen zien hoe snel hun biologische klok tikt. Ook moeten zij via de app leren welke persoonlijke leefstijlfactoren hen gezond kunnen houden. Het is een mogelijkheid die voortkomt uit onlangs gepubliceerd onderzoek – met gegevens van mensen én van wormen - uit het laboratorium Genetische metabole ziekten van Amsterdam UMC.
Sommige mensen zijn lichamelijk al vroeg oud, terwijl andere opvallend jong en fit blijven. Het gaat hier om het verschil tussen kalenderleeftijd (hoe oud ben je) en de biologische leeftijd (hoe snel veroudert je lichaam). De kalenderleeftijd ligt vast vanaf de geboorte; de biologische klok wordt bepaald door allerlei processen die bij sommige mensen sneller ‘tikken’ dan bij anderen.
Meetinstrument biologische klok
De snelheid van de biologische klok hangt af van factoren zoals genen, stofwisselingsprocessen of hoe vaak lichaamscellen zich al hebben gedeeld. Janssens, die met zijn onderzoeksgroep veroudering onder de loep neemt, zocht een algemeen en snel toegankelijk meetinstrument om veroudering te voorspellen. Hij concludeerde dat beweegapps die iedereen op zijn mobiel heeft staan, hiervoor uitstekend geschikt zijn, zo blijkt uit een publicatie in ‘Frontiers in Aging’ van hemzelf, collega Rebecca McIntyre en anderen.
“Op basis van een databank met jaarlijks verzamelde gegevens over leefstijl van duizenden Amerikanen hebben we met AI-technologie machine learning een programma ontwikkeld”, vertelt Janssens. “MoveAge voorspelt je biologische leeftijd op basis van je beweegpatroon. We zien een relatie tussen minder dan gemiddeld bewegen, versnelde biologische veroudering en een hogere sterfte. En ook een verband tussen meer dan gemiddeld bewegen, een vertraagde biologische veroudering en minder sterfte. Beweging lijkt een prima maatstaf om veroudering te voorspellen. Beweging meten op basis van de apps op je smartphone is veel simpeler, goedkoper en sneller dan het onderzoeken van genen, cellen of stofwisselingsprocessen.”
Ander voedingspatroon
Daarnaast heeft de onderzoeksgroep in de databank gekeken of de gevolgde mensen die langer fit en gezond bleven, misschien een ander voedingspatroon hadden of andere medicijnen gebruikten. Janssens: “We zagen dat deze ‘biologisch jongere’ mensen meer magnesium en vitamine E gebruikten en meer vezels aten. Dat wil niet zeggen dat het oorzakelijke factoren zijn, dat moeten we nog verder uitzoeken.”
Bij het medicijngebruik sprong alfablokker doxazosine in het oog, een medicijn tegen hoge bloeddruk en plasproblemen bij een vergrote prostaat. Uit analyses bleek dat het gebruik van doxazosine is gekoppeld aan een beweegpatroon dat actiever is dan gemiddeld. Ook hier duikt de vraag op of het medicijn een oorzakelijke rol speelt in de remming van de biologische klok, stelt Janssens.
Langer, actiever leven
“Het grote voordeel van onze onderzoeksgroep is dat we direct kunnen schakelen van epidemiologische gegevens naar onderzoek bij muizen of wormen en biomoleculair onderzoek in cellen of weefsels. In dit geval hebben we gekeken wat het medicijn doet bij de 1 millimeter grote labworm C. elegans. We zien niet alleen dat de wormen langer leven als ze doxazosine krijgen, maar ook dat ze op latere leeftijd nog actiever blijven. Het verbetert – in elk geval in de worm – zowel de levensduur als de gezondheidsduur: de periode zonder ziekte.”
Het verlengen van de levensduur met jaren van ziekte en gebrek klinkt niet aanlokkelijk. Anders wordt het als bij het verlengen van het leven juist de periode van ziekte voor het levenseinde ingekort wordt. “In het wetenschappelijk onderzoek naar veroudering wordt nu inderdaad steeds vaker ook de gezondheidsduur meegenomen”, concludeert Janssens.
App voor biologische klok
De groep wil op basis van dit onderzoek zelf ook een app ontwikkelen. Gebaseerd op de gegevens die de databank heeft opgeleverd over eet- en leefstijl kunnen er op dat vlak adviezen worden gegeven om gezond(er) ouder te worden. Hoe meer gegevens beschikbaar komen - ook via deze app - hoe nauwkeuriger het programma MoveAge kan worden.
