Onlangs heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een mondiale strategie gelanceerd om baarmoederhalskanker de wereld uit te helpen. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) is een van de deelnemers aan het PRESCRIP-TEC onderzoek dat aansluit op die strategie. Het onderzoek ontwikkelt een combinatie van een HPV-zelfstest en screening met behulp van kunstmatige intelligentie om baarmoederhalskanker sneller en makkelijker te ontdekken.
Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV). Vrouwen die last hebben van een chronische HPV-infectie ontwikkelen voorstadia van baarmoederhalskanker. Die zijn tijdens een bevolkingsonderzoek op te sporen met een screening door middel van een uitstrijkje. Die screening is al lange tijd gemeengoed in welvaartslanden als Nederland. Landen waar het onderzoek en de technologie voor deze screening continu verder verfijnd wordt.
In ontwikkelingsgebieden, met name in Afrika en Zuid-Oost Azië, is baarmoederhalskanker een groot probleem. “In sommige regio's hebben mensen niet tot nauwelijks toegang tot gezondheidszorg. 85 procent van de wereldwijde gevallen vindt daar plaats. De ziekte eist er veel levens, want in veel gebieden is er geen mogelijkheid tot bestraling, chemotherapie of een operatie. Dat terwijl deze kanker te voorkomen is”, vertelt LUMC gynaecoloog-oncoloog Jogchum Beltman.
Baarmoederhalskanker opsporen met azijn
Er bestaat een snelle en relatief eenvoudige manier van screenen. “Daarbij wordt door een gezondheidswerker azijnzuur aangebracht op de baarmoedermond – azijn uit de supermarkt voldoet daarvoor al. Afwijkingen zorgen voor een kleurverandering die met het blote oog te zien is. Behandeling gebeurt vervolgens met een bevriezings- of verhittingstechniek, die de ontwikkeling van kanker stopt. Dat is allemaal direct ter plaatse mogelijk, zonder ingewikkelde operaties", aldus Beltman.
Met name in afgelegen gebieden zijn de eenvoudige screening en behandeling toch nog te arbeidsintensief. Bij baarmoederhalskanker is snel ingrijpen erg belangrijk om de kans op overleving zo groot mogelijk te maken.
Kunstmatige intelligentie en zelftest
Binnen het onderzoeksproject PRESCRIP-TEC wordt een HPV-zelftest gecombineerd met screening met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Die zelftest kunnen vrouwen bij zichzelf uitvoeren met een wettenstok. Wanneer blijkt dat ze HPV hebben, dan wordt AI-technologie ingezet om gezondheidswerkers te helpen bij het herkennen van de verkleuring van de baarmoedermond.
De ontwikkelaars hebben binnen het PRESCRIP-TEC project met duizenden foto's van baarmoederhalsmonden middels deep learning een AI-algotitme en een app ontwikkeld die assisteert bij de interpretatie. De app geeft ook aan welke medische acties eventueel nodig zijn.
“Die combinatie van HPV-zelftesten en AI-ondersteunde screening zal veel levens redden en de druk op de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden hopelijk verkleinen. Nu de subsidie is gehonoreerd, voeren we het project de komende drie jaar uit. Dat gebeurt in Oeganda, India, Bangladesh en Slowakije. De Global Health Unit van het UMCG heeft de leiding van het project”, vertelt Jogchum Beltman.
Het PRESCRIP-TEC onderzoek heeft de potentie om het aantal gevallen van baarmoederhalskanker wereldwijd sterk terug te dringen. Het project heeft onlangs 3 miljoen euro Europese Horizon 2020-subsidie ontvangen. Onderzoekers van het LUMC zijn, op uitnodiging van het UMCG, bij het onderzoeksproject betrokken via de Female Cancer Foundation (FCF) die opgericht werd door emeritus hoogleraar Lex Peters.
