De politiek achter eHealth; hoe uw stem innovatie beïnvloedt

Onderzoek wijst uit dat politieke ideologieën de houding ten opzichte van nieuwe technologieën bepalen. De werkelijkheid is echter complexer dan het cliché dat liberalen vooruitgang omarmen en conservatieven zich verzetten tegen innovatie. In sterk verdeelde samenlevingen zijn het vaak politiek gedreven emoties die bepalen of we verandering verwelkomen of vasthouden aan de status quo.

Rechts-conservatieve traditie, liberale wetenschap en links-protectionisme

Politieke overtuigingen zijn sterk verbonden met de acceptatie van nieuwe technologieën, voornamelijk omdat waarden van invloed zijn op de openheid voor verandering of de voorkeur voor traditie. Het is al lang bekend dat mensen met conservatieve opvattingen over het algemeen minder geneigd zijn om innovatie te omarmen. Dit wordt ondersteund door de studie uit 2024 Why Should Innovators Care About Morality? Political Ideology, Moral Foundations, and the Acceptance of Technological Innovations. Rechtsgeoriënteerde kiezers houden vaak vast aan morele waarden die verbonden zijn met traditie en autoriteit – waarden die gepaard gaan met een lagere acceptatie van technologische verandering. Conservatisme geeft de voorkeur aan stabiliteit en het verleden boven toekomstige vooruitgang.

Het beeld wordt echter genuanceerder wanneer we kijken naar extreemrechtse, mainstream conservatieve en economisch liberale rechtse partijen. Liberaal-conservatieve regeringen zijn doorgaans meer voorstander van technologische innovatie dan linkse regeringen vanwege hun pro-marktbeleid: deregulering, fiscale stimuleringsmaatregelen, internationale samenwerking en subsidies voor onderzoek en ontwikkeling die particuliere investeringen en commercialisering stimuleren.

Polarisatie

Deze polarisatie komt niet alleen tot uiting in de houding ten opzichte van technologie, maar ook in nieuwigheden in het algemeen. De COVID-19-pandemie was een duidelijk voorbeeld: conservatieven waren over het algemeen terughoudender ten opzichte van vaccins dan liberalen, niet alleen met betrekking tot COVID-19, maar ook met betrekking tot griep-, HPV-vaccins en andere vaccins. Kiezers van centrumpartijen staan over het algemeen relatief meer open voor innovatie en nieuwe ontwikkelingen.

De invloed van extreemrechtse populistische partijen op innovatie wordt echter niet alleen bepaald door de morele verwachtingen van hun achterban. Ook economische factoren spelen een rol. Democratische erosie kan het vertrouwen van investeerders verminderen, dat afhankelijk is van een stabiele economische ontwikkeling. Bovendien kunnen antiglobaliseringsretoriek en hoge belastingdruk op buitenlandse bedrijven de invoering van geavanceerde technologieën belemmeren. Maar dat is niet altijd het geval: dankzij globalisering en internet kunnen nieuwe producten en diensten zich zelfs onder niet-democratische regimes verspreiden.

Een studie uit 2025 met de titel When Do Parties Lie? Misinformation and Radical-Right Populism Across 26 Countries (Wanneer liegen partijen? Desinformatie en radicaal-rechts populisme in 26 landen) concludeerde dat extreemrechtse populisten vaker desinformatie verspreiden op sociale media, wat het vertrouwen van het publiek in wetenschap en technologie ondermijnt. Dit wakkert de angst voor opkomende innovaties zoals AI aan.

“Radicaal-rechtse populisten gebruiken desinformatie als instrument om de democratie te destabiliseren en politiek voordeel te behalen”, zegt Petter Törnberg van de Universiteit van Amsterdam.

Ambivalentie van links: vooruitgang zonder verstoring?

Aan de andere kant van het spectrum staan linkse regeringen. Hun kiezers zijn vaak progressief, maar niet altijd op het gebied van innovatie. Als ze technologie steunen, gaat het meestal om groene technologie, maar alleen als die geen bedreiging vormt voor de werkgelegenheid. Hoge belastingen als gevolg van een robuust sociaal beleid kunnen ondernemerschap in de kiem smoren, met name op gebieden als AI die zich richten op automatisering (wat wordt gezien als een bedreiging voor de werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden).

Populistische partijen vormen nog een andere uitdaging, zowel aan de linker- als aan de rechterkant. Innovatie heeft het moeilijk onder hun bewind vanwege hun sterke anti-elitaire retoriek gericht tegen wetenschappelijke instellingen en internationale organisaties, waaronder de EU. Hun politieke aantrekkingskracht berust vaak op het ontkennen van feiten en het verspreiden van nepnieuws. Ze geven voorrang aan kortetermijnoplossingen boven strategische ontwikkeling.

Digitale vooruitgang of reden tot bezorgdheid?

Dit is wat we tot nu toe weten:

• • Links remt technische innovatie vaak af en steunt alleen innovaties die aansluiten bij sociale rechtvaardigheid en ethische normen.
• • Rechts is doorgaans meer pro-technologie, vooral als het gaat om binnenlandse innovatie.
• • Het liberale centrum stimuleert innovatie door middel van wetenschap en evenwichtig beleid.

Maar idealen alleen bepalen niet het succes. Wat echt telt, is het vermogen van de regerende partij om innovatie door te voeren en de relevantie ervan in het publieke debat.

Hetzelfde geldt voor innovatie in de gezondheidszorg. Economisch liberale individuen zijn voorstander van minimale regulering en snelle invoering van nieuwe technologie. Conservatieven geven de voorkeur aan beperkingen, uit angst dat technologieën de traditionele sociale orde zouden kunnen verstoren.

Interessant is dat de causaliteit ook omgekeerd kan werken: innovaties zelf kunnen politieke overtuigingen beïnvloeden. Uit het onderzoek Political Consequences of Technological Change blijkt bijvoorbeeld dat het toenemende risico op banenverlies als gevolg van automatisering de steun voor extreemrechtse partijen vergroot, vooral onder mensen met een lager inkomen en een lagere opleiding. In een snel veranderende wereld die wordt aangedreven door AI en verschuivingen op de arbeidsmarkt, kunnen sommige sociale groepen zich verloren voelen en veiligheid zoeken in sterke leiders en autoritair bestuur.

Politieke ideologie en steun voor innovatie