In het kader van mijn rol als ambassadeur voor digitale fitheid voor de zorg, schrijf ik een aantal blogs. Het eerste blog was de algemene introductie, Daarna werd pijler 1, digitaal bewustzijn, toegelicht. En nu is het tijd voor pijler 2: digitale hygiëne.
De meeste zorgverleners zullen zich met het begrip hygiëne wel redelijk senang voelen. Het woord is afkomstig uit de Griekse oudheid en is afgeleid van “Hygieia”, de godin van gezondheid en reinheid. Via de Franse taal wordt het woord hygiëne sinds de 17e eeuw ook in de Nederlandse taal gebruikt in de betekenis van gezondheidsleer. Meer specifiek: het voorkomen van ziekten door schoon te blijven en ziekteverwekkers geen kans te geven zich te verspreiden.
Digitale hygiëne
Maar nu dan de vertaling naar digitale hygiëne. De website van Digitale Fitheid geeft een korte omschrijving van het begrip: “Als kenniswerker krijg je dagelijks te maken met een enorme stroom aan informatie, die vervolgens moet worden gefilterd, geordend en toegankelijk worden gemaakt. Hoe zorg je ervoor dat alles veilig staat waar het moet staan en beschikbaar is voor anderen?”
Ik pik de kernwoorden eruit. Informatie. Filter. Ordenen. Toegankelijkheid. En misschien wel de belangrijkste: Veiligheid. Digitale hygiëne gaat er vooral over hoe je veilig werkt, maar ook hoe je efficiënt informatie beschikbaar hebt. Veilig en prettig om het maar eens in twee woorden samen te vatten.
Veilig werken
Die veiligheid lijkt op het eerste gezicht een inkoppertje. Natuurlijk moeten we in de zorg veilig werken. Het gaat om gevoelige informatie, zowel wat betreft privacy als wat betreft accuraatheid. Maar wat betekent dit dan in de praktijk? We kunnen daar allereerst heel basaal naar kijken. Basaal als: Laat je je computer onbeheerd achter als je even van je werkplek wegloopt? Of zet je hem even “op slot” zodat niemand in het voorbijgaan toch even mee kan lezen. Maar ook: Liggen er geen privacygevoelige data gemakkelijk in te kijken als er bijvoorbeeld schoonmakers door het pand lopen? Of kan er niemand even snel een kamertje binnenlopen om daar informatie in te zien?
Wat we zelf in onze huisartsenpraktijk meemaakten, toen we ons bewust lieten testen: Iemand met een gereedschapskist en een overall vroeg of hij even de sleutel mocht van de serverruimte, voor onderhoud. In goed vertrouwen kreeg hij die. Sinds dit gebeurd is, wordt zo’n situatie dubbel gecheckt en moet iemand zich echt even identificeren!
Gebruik beveiligde alternatieven
Iets minder basaal: Gebruik geen gewone email voor privacygevoelige informatie. Zorg dat je organisatie gebruik kan maken van beveiligde alternatieven voor de zorg. En zorg dat er een wachtwoordenbeleid in je organisatie is. Gebruik een wachtwoordenkluis zodat wachtwoorden uniek en veilig zijn. Wat ik heel vaak benadruk: Zo’n wachtwoordenkluis maakt veilige wachtwoorden ook nog eens heel erg gemakkelijk in het gebruik. Veilig én gemakkelijk, ik kan geen argument meer bedenken om er niet mee te gaan werken!
Ook informatie werd genoemd onder het kopje hygiëne. Het heeft te maken met wat iedereen wel zal herkennen: Information-overload. Er wordt langs zeer veel kanalen een hoeveelheid informatie rondgepompt die eigenlijk niet meer te behappen is. Daar ligt een maatschappelijke uitdaging, die stroom moet verminderen! Maar tot die tijd moeten we zelf doen wat in onze macht ligt: Filteren en ordenen. Dat betekent simpelweg: Zorgen dat belángrijke informatie ook echt voorhanden blijft. In onze praktijk gebruiken we bijvoorbeeld Evernote waar alle informatie die vindbaar moet zijn in terecht komt. Dat is de centrale plek. Alternatieven zijn er volop, en nieuwe ontwikkelingen als Obsidian en Notion mogen zeker genoemd worden.
Veilige AI
En gelukkig zie ik dat de mogelijkheden om informatie te zoeken met AI beter worden. Kanttekening: Het filteren welke informatie behouden moet blijven, moet je wel zelf blijven doen. En een open deur: Die AI moet niet de publieke versie van ChatGPT zijn, maar een veilige, voor de zorg goedgekeurde versie. Een tool als AskAletta, die gebruikt wordt om informatie over Nederlandse richtlijnen op te zoeken met behulp van AI, kan ook praktijkdocumenten doorzoeken. EvidenceHunt, een vergelijkbare tool, werkt dan weer samen met Zenya, een documentenportaal om ook met AI te kunnen zoeken.
De voorbeelden zijn eindeloos. En in het huidige tijdsgewricht, verandert het landschap ook zeer snel. Over een jaar is mijn blog misschien al verouderd. Wat niet verouderd zal zijn, is het belang van deze tweede pijler van digitale fitheid voor de zorg: Oog houden voor veiligheid, voor toegankelijkheid en betrouwbaarheid van informatie, voor een ontspannen manier van omgaan met de informatie-overvloed. Kortom: Voor digitale hygiëne!
