Onderzoekers van het LUMC en Amsterdam UMC willen bijwerkingen verminderen en de werking van medicijnen te bevorderen door kennis van het DNA-profiel van een patiënt eenvoudiger te delen. Dat kan sinds kort met de DNAmedicatiepas. Een DNA-profiel heeft invloed op de verwerking van bepaalde medicijnen door het lichaam. Met kennis ervan kunnen artsen en apothekers de dosering van medicatie beter afstellen op de patiënt.
“Jouw genen bepalen hoe snel bijvoorbeeld een antidepressivum wordt afgebroken door jouw lichaam”, vertelt Jesse Swen, ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog bij het Leids Universitair Medisch Centrum. “Als dit langzamer is dan gemiddeld, blijft het medicijn langer in het lichaam waardoor de dosis verlaagd moeten worden om bijwerkingen te voorkomen.” In de DNAmedicatiepas is deze genetische informatie per patiënt gekoppeld aan Nederlandse medicijnvoorschriften.
Samenwerking voor DNAmedicatiepas
Swen heeft voor de ontwikkeling van de DNAmedicatiepas nauw samengewerkt met Pierre Bet, die dezelfde functies bekleedt bij Amsterdam UMC. “Samen met Martina Cornel van de afdeling Klinische Genetica ontvingen we in 2017 een innovatiebudget van Amsterdam UMC. We zochten naar mogelijkheden om DNA-analyses te gebruiken die al gedaan waren door een klinisch geneticus.”
Ondertussen was het LUMC in 2016 begonnen om genetische informatie van personen die genetisch onderzoek ondergaan, zogenoemde whole exome screening (WES), te bestuderen. “Dit sloot naadloos bij onze wens aan”, vervolgt Bet. “Die samenwerking resulteerde in het gebruik van DNA-analyses in de DNAmedicatiepas.”
De pas is inmiddels aan ruim 1.000 patiënten uitgereikt. De persoonlijke pas heeft een versleutelde QR-code die de DNA-code van de patiënt bevat. De patiënt laat de kaart zien bij de apotheek of arts. De pas wordt gescand en de arts of apotheker ziet gelijk of het recept moet worden aangepast op basis van het genetisch profiel.
Informatie reist mee met patiënt
“De informatie reist op deze manier met de patiënt mee door de zorgketen. Zij hebben zelf de controle over waar deze informatie terechtkomt”, legt Swen uit. “Uit onderzoek blijkt dat patiënten hier heel enthousiast over zijn en dat ze hem al regelmatig gebruiken.”
Het uiteindelijke doel van Swen en Bet is dat andere ziekenhuizen die WES-data gebruiken de DNA-medicatiepasmethode overnemen. Dat zal leiden tot een uniforme werkwijze in heel Nederland, waardoor patiënten overal hun medicatiepas kunnen gebruiken.
DNAmedicatiepas beperkt beschikbaar
De DNAmedicatiepas is voorlopig nog niet voor elke patiënt van het LUMC of Amsterdam UMC beschikbaar. “We hebben alleen genetische informatie van personen die om een andere reden al een genetische onderzoek ondergaan. Denk bijvoorbeeld aan kinderen die met een aangeboren afwijking bij de klinisch geneticus terechtkomen”, zegt Swen.
Met het overgrote deel van deze informatie doet de klinisch geneticus niets. Zonde, vindt Swen. “Door goede samenwerking met Marjolein Kriek van de afdeling Klinische Genetica kunnen we nu alle patiënten die deze screening ondergaan een DNAmedicatiepas aanbieden.”
Zo’n pas brengt volgens de ziekenhuisapotheker veel voordelen met zich mee. MijnDNAmedicatiepas.nl helpt tegen bijwerking medicatie Zo hoeven patiënten minder vaak terug te komen bij de dokter om te zien of de standaarddosis goed werkt. Met deze informatie kunnen we de dosis direct persoonlijk afstemmen.”
Database snel uitgebreid
De database van MijnDNAmedicatiepas.nl geeft op dit moment adviezen voor zo’n 100 verschillende geneesmiddelen en wordt steeds verder uitgebreid, vult Bet aan. “Daarnaast willen we kijken hoe we het proces kunnen verbeteren. Het maken en controleren van de passen is nu nog erg arbeidsintensief. En ik denk dat dit ook heel interessant kan zijn voor andere patiëntgroepen zoals cardiologie-patiënten. Daar gaan we ook zeker nog mee aan de slag!”
Een groot Europees onderzoek onder leiding van het LUMC onderzoekt of de DNA-medicatiepas daadwerkelijk bijwerkingen vermindert en de effectiviteit verbetert. Ze verzamelen gegevens van ruim 7000 mensen waarvan de helft een DNA-medicatiepas heeft. Binnenkort verwachten ze de eerste resultaten. Swen hierover: “Als blijkt dat de DNA-medicatiepas toegevoegde waarde heeft bij geneesmiddelgebruik, is dat voor ons aanleiding om het bij meer patiënten toe te passen en niet alleen bij patiënten met WES-data.”
Het LUMC zet sinds 2018 informatie over het genetisch profiel van bepaalde patiënten automatisch in het voorschrijfsysteem van het ziekenhuis. Voortaan komen gegevens over genen die belangrijk zijn voor medicijngebruik direct in de computersystemen van artsen en apothekers in het ziekenhuis terecht.
