Het Duitse federale ministerie van Volksgezondheid heeft een ambitieuze "Digitaliseringsstrategie voor gezondheidszorg en verpleegkundige zorg gepresenteerd. Met 'Gemeinsam Digital' moet onder andere het elektronisch patiëntendossier (EPD) geïntroduceerd worden. Daarnaast moet deze strategie ook leiden tot het (digitaal) beschikbaar komen van gezondheidsgegevens voor onderzoek.
Duitsland is een van de sterkste industrielanden van Europa. Op het vlak van digitale zorg lopen onze oosterburen echter jaren achter. Terwijl de meeste EU-landen al met succes e-health diensten hebben geïntroduceerd, zoals digitale recepten en elektronische medische dossiers (EPD), heeft de invoering van deze technologie in Duitsland jarenlang vertraging opgelopen.
Conservatieve gezondheidssector
Toch is de enige ontwikkeling die de conservatieve, door papier gedomineerde gezondheidssector deed oplichten, waren de zogenaamde Digital Health Applications (DiGA). Als gevolg van een wet die in 2019 is ingevoerd, kunnen artsen mobiele gezondheids-apps voorschrijven en vergoeden zorgverzekeraars het gebruik ervan. Een ruimdenkende benadering van digitale zorg die wereldwijd enthousiast onthaald werd. Helaas hebben deze ontwikkelingen in Duitsland nog niet tot revolutionaire veranderingen voor patiënten geleid. Het gebruik van DiGA blijft laag.
De nieuwe regering die eind 2021 aan de macht kwam, de zogenoemde 'Ampel-coalitie' (SPD, FDP en Groenen) beloofde hier verandering in te brengen. De Duitse federale minister van Volksgezondheid, professor Karl Lauterbach, kondigde aan dat er een alomvattende strategie zal worden ontwikkeld. Verantwoordelijk voor het opstellen van het document was Dr. Susanne Ozegowski, aangesteld als directeur van de afdeling Digitalisering en Innovatie bij het federale ministerie van Volksgezondheid.
De bereidheid van de Duitse bevolking om digitale zorg ontwikkelingen te adopteren lijkt er overigens wel te zijn. Tijdens de coronapandemie was Duitsland bijvoorbeeld een van de landen waar de 'corona-app' vrijwel direct breed geïnstalleerd en gebruikt werd.
Digital together
Op 9 maart j.l. werd de nieuwe digitale strategie, 'Gemeinsam Digital' (pdf), gepresenteerd. Die strategie zal worden omgezet in twee wetgevingsprojecten: de Digitale wet, die de dagelijkse behandeling verbetert met digitale oplossingen, en de Wet gebruik gezondheidsgegevens, die gezondheidsgegevens toegankelijk maakt voor onderzoek. Binnen de strategie zijn de volgende belangrijke doelstellingen en deadlines vastgesteld:
• Eind 2024 is het elektronisch patiëntendossier beschikbaar voor alle burgers met een wettelijke ziektekostenverzekering (opt-out benadering);
• In 2025 heeft 80 procent van de wettelijk verzekerden een elektronisch patiëntendossier (EPD);
• Tegen het einde van 2025 zal 80 procent van de EPD-gebruikers die een medicamenteuze behandeling ondergaan, toegang hebben tot een nieuwe dienst genaamd "digitaal medicatieoverzicht" om onbedoelde interacties tussen geneesmiddelen te voorkomen/beperken;
• Tegen eind 2026 zal een nieuwe instelling – Health Research Data Center (Forschungsdatenzentrum Gesundheit) – minstens 300 onderzoeksprojecten met gezondheidsgegevens uitvoeren;
• Het e-recept wordt per 1 januari 2024 bindende norm bij het verstrekken van geneesmiddelen;
• In de toekomst zal geassisteerde telegeneeskunde worden aangeboden in apotheken of gezondheidskiosken, vooral in achtergestelde regio's;
• Behandelprogramma's worden aangevuld met digitale programma's.
Voordelen digitale zorg
De Duitse minister van volksgezondheid verwacht dat de 'Gemeinsam Digital' strategie de gezondheidszorg op meerdere vlakken ten goede zal komen. Daarvoor zijn in het rapport acht grondgedachten en verwachte voordelen geformuleerd:
- Lagere sterfte. Hartfalen is de meest voorkomende reden voor ziekenhuisopname. Telemonitoring vermindert heropname en sterftecijfers bij patiënten met hartfalen.
- Minder papierwerk. 90 procent van de verpleegkundigen voelt zich overbelast door bureaucratie. Elektronische dossiers maken het werk gemakkelijker en besparen tijd wanneer bewakingssystemen vitale functies documenteren.
- Vroegtijdige herkenning van complicaties. Een hoge bloedsuikerspiegel en hoge bloeddruk kunnen leiden tot nierbeschadiging. Digitalisering helpt om het risico op nierschade bij mensen met diabetes eerder op te sporen.
- Minder meditatiefouten. 30-40 procent van de 65-plussers gebruikt dagelijks minstens vier medicijnen; één op de drie patiënten van 75+ gebruikt minstens acht medicijnen. Gegevens uit de elektronische patiëntendossiers kunnen geautomatiseerde controles van de veiligheid van medicamenteuze therapieën ondersteunen en medicatierisico's helpen identificeren.
- Risico's sneller herkennen. Bij ongeveer 5 op de 100 vrouwen wordt tijdens de zwangerschap zwangerschapsdiabetes vastgesteld. Door digitalisering kan op basis van beschikbare data zwangerschapsdiabetes eerder worden behandeld in het voordeel van moeder en kind.
- Verminderde blootstelling aan straling. Interventionele cardiologen en cardiologen hebben te maken met het verhoogde risico op kanker door hoge blootstelling aan straling. Robotische coronaire interventionele systemen kunnen de blootstelling aan straling tijdens operaties voor de cardioloog met 95,2 procent verminderen.
- Verminderde werkdruk van zorgverleners en hun gezinnen. 78 procent van de mantelzorgers en familieleden van mensen met dementie is overbelast. Digitale toepassingen kunnen helpen bij het leveren van entertainment, het bewaken van de gezondheid en het herinneren van taken thuis.
- Meer tijd voor patiënten. 55 procent van de logopedische praktijken klaagt over het tekort aan geschoolde arbeidskrachten. Dankzij tijdwinst door teletherapie kunnen meer patiënten worden verzorgd.
Data voor onderzoek
Een ander belangrijk onderdeel van de nieuwe Duitse strategie betreft de gegevensverwerking die in de Wet gebruik gezondheidsgegevens wordt geregeld. Om onderzoeksdata uit verschillende bronnen (bijvoorbeeld kankerregistraties en zorgverzekeringsgegevens) te ontsluiten, wordt een centraal dataontsluitings- en coördinatiepunt opgericht (decentrale dataopslag).
Verder zal het Health Research Data Center (FDZ) bij het Federaal Instituut voor Geneesmiddelen en Medische Hulpmiddelen (BfArM) doorontwikkeld worden. In de toekomst zal ook de onderzoeksindustrie verzoeken kunnen indienen om toegang te krijgen tot de data.
Digitale zorg geen doel op zich
In een interview met de FAZ zei federaal minister van Volksgezondheid prof. Karl Lauterbach dat digitalisering geen doel op zich is, maar een belangrijk onderdeel van de moderne geneeskunde. “Ik moet ervoor zorgen dat ons zorgsysteem eindelijk in de 21e eeuw komt. Daarvoor benader ik de zaak pragmatisch. Het Duitse probleem met digitalisering is dat we veel dingen te ingewikkeld maken. Dat wil ik voorkomen. Daarom het "elektronische patiëntendossier voor iedereen" moet werkelijkheid worden", aldus prof. Lauterbach.
De bestaande gezondheidsgegevens zitten volgens hem in aparte silo's: ziekenhuizen, zorgverzekeraars, kankerregistraties en genoomdatabanken. Het doel is om de gegevens in gepseudonimiseerde vorm aan elkaar te koppelen voor onderzoeksdoeleinden. "Dat is ons tot nu toe niet gelukt. Daarom verliet Biontech Duitsland voor de [COVID-19]-onderzoeken. Als we het niet veranderen, spelen we binnenkort geen rol meer in farmaceutisch onderzoek", concludeert prof. Lauterbach.
