Een wereldwijd genetisch onderzoek onder bijna 2 miljoen mensen heeft geleid tot de ontdekking van 700 genen die een rol spelen bij artrose. Tien procent daarvan codeert voor eiwitten die al ‘doelwit’ zijn van bestaande medicijnen. Deze doorbraak biedt nieuwe mogelijkheden voor therapieën, waaronder het hergebruik van geneesmiddelen zoals vitamine K en talarozole.
De ontdekking komt voort uit een langlopende, groots opgezette genome wide association study (GWAS) naar de genen en DNA-variaties die een rol spelen bij het risico op het ontstaan van artrose. Het is uitgevoerd door het Genetics of Osteoarthritis-consortium, waar onder meer Erasmus MC deel van uitmaakt.
Goedgekeurde geneesmiddelen
Opmerkelijk is dat ongeveer tien procent van de gevonden genen codeert voor eiwitten die al het doelwit zijn van goedgekeurde geneesmiddelen. Dit opent de deur naar zogeheten 'repurposing': het hergebruiken van bestaande medicijnen voor een nieuwe indicatie, in dit geval artrose. Volgens dr. Cindy Boer van het Erasmus MC verdubbelt de kans op succes van een medicijn als er genetisch bewijs is voor betrokkenheid bij een relevant biologisch proces.
Het onderzoek, waarvan de resultaten zijn gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Nature, biedt aanknopingspunten voor een meer gerichte en gepersonaliseerde behandeling van artrose. “Bij de ene patiënt is een bepaald biologisch traject actief, bij een ander een ander traject. Door deze genetische verschillen in kaart te brengen, kunnen we in de toekomst bepalen wie baat heeft bij welke behandeling,” aldus Boer.
Vitamine K
Een concreet voorbeeld is het MGP-gen, dat betrokken is bij de werking van vitamine K in de gewrichten. Boer start binnenkort een preklinische studie bij patiënten die een knieprothese krijgen. De hoop is dat vitamine K, door zijn effect op het voorkomen van verkalking, het ziekteproces kan vertragen. Een andere veelbelovende kandidaat is talarozole, een middel tegen acne en psoriasis, dat nu wordt onderzocht op effectiviteit bij handartrose.
Hoewel het nog jaren kan duren voordat deze middelen beschikbaar komen voor artrosepatiënten, vormt de genetische basis een stevig fundament voor toekomstige behandelingen. Gezien de verwachte toename van artrose wereldwijd – in 2050 mogelijk 1 miljard patiënten – is snelle vooruitgang in de behandeling van groot belang. De helft van de Nederlandse 60-plussers kampt nu al met artrose in ten minste één gewricht.
Dit onderzoek benadrukt het belang van biomedisch onderzoek, zoals vastgelegd in de strategie Koers28 van het Erasmus MC. Het begrijpen van de biologische mechanismen achter ziekten vormt de sleutel tot innovatie in de zorg. Begin dit jaar werd ook bekend dat onderzoekers van het Radboudumc een nieuwe techniek hebben ontdekt die gebruikmaakt van zogeheten ‘long reads’ voor vinden genetische oorzaken van zeldzame ziekten.
