Digitale zorg en veelbelovende woorden (zoals e-health) zijn al jaren onafscheidelijk. Maar meer en meer rijst de vraag naar projecten en concrete implementatie, evenals de ideale omstandigheden om innovaties in de zorg te bevorderen. Dat was één van de belangrijkste conclusies tijdens de Digital Health Lab Day 2022 in Winterthur, Zwitserland waar ICT&health bij aanwezig was. Het thema was ditmaal: 'Smart Healthcare & Innovation.'
ZHAW is een nabij Zürich gevestigde hogeschool voor toegepaste wetenschappen. Digitale zorg is een van de meest opwindende ontwikkelingen in de gezondheidssector, vonden veel bezoekers van het door ZHAW Digital Health Lab georganiseerde bijeenkomst. Er is wereldwijd sprake van een sterk groeiend aantal health startups, initiatieven, innovatie-denktanks, innovatiecentra en talloze artikelen in de media. Daardoor lijkt het alsof digitale zorg al doodgewoon is.
Routekaart digitale innovatie
Maar naast alle hype rondom digitale zorg en gezondheid hype rijzen er diverse vragen over de langere termijn: waar gaat het naartoe met digitale ontwikkelingen in de zorgsector? Welke projecten worden uitgevoerd om digitale zorg van theorie naar (grootschalige) praktijk te brengen? En welke randvoorwaarden zijn er nodig in de zorgsector, bijvoorbeeld in ziekenhuizen, zodat innovatie en nieuwe ideeën kunnen gedijen?
Sven Hirsch, hoofd van het ZHAW Digital Health Lab, probeerde een eerste antwoord op sommige van deze vragen te formuleren. Zo gaf hij een impressie van enkele consortiumprojecten waarvan inmiddels concrete resultaten bekend zijn. Bijvoorbeeld het Innosuisse vlaggenschipproject SHIFT ('Smart Hospital – Integrated Framework, Tools, and Solutions'), dat zich richt op het verhogen van de kwaliteit en efficiëntie in ziekenhuizen door het ontwikkelen van geïntegreerde technische en organisatorische oplossingen.
"Een blauwdruk voor het 'slimme en vloeibare ziekenhuis van de toekomst'. Wat betekent dat? Het is gebaseerd op drie pijlers: een naadloos patiëntpad van het ziekenhuis terug naar het dagelijks leven, empowerment van personeel en verbetering van processen en managementsystemen. Om te kunnen functioneren, heeft dit concept een samenspel van verschillende factoren nodig: 'mensen, technologie, organisatie'.
Een ander interessant project is volgens Hirsch het Zürich Applied Digital Health Center (ondersteund door het digitaliseringsinitiatief van de Zürichse universiteiten DIZH), in samenwerking met de Universiteit van Zürich, Zürich en Balgrist Universitaire Ziekenhuizen en Roche. "Het bijzondere van dit project is dat het een centre of excellence moet worden voor patiëntgerichte klinische innovaties, met een focus op Patient Reported Outcome Measures (PROM), patient empowerment en remote monitoring."
Empathie beslissende factor
Leven met een chronische ziekte zoals diabetes type I kost tijd - elke dag moeten er tot 180 extra beslissingen worden genomen. Digitale toepassingen zijn hier niet nice-to-have, maar zorgen voor een structurele verbetering van de kwaliteit van leven. CGM (continue glucosemonitoring), telegeneeskunde, peer-ondersteuning in de online gemeenschap en - last but not least - de ontwikkeling van de closed-loop als een innovatief engagement van de patiëntengemeenschap, maken het dagelijks leven veel gemakkelijker.
Voor verdere duurzame innovaties is het technische perspectief belangrijk. Toch is empathie nog relevanter: de behoeften en uitdagingen van patiënten moeten worden gehoord en begrepen - "het gaat om het verkrijgen van verschillende perspectieven", zo benadrukte Maren Schinz, ondernemer en innovatiemanager bij DCB, tijdens één van de sessies.
Lange-termijninvloed snelle digitalisering
Digitale zorg en digitale volksgezondheid zijn niet hetzelfde: in de eerste variant ligt de focus op oplossingen voor het individu, in de tweede versie op de gehele bevolking of delen daarvan met specifieke kenmerken. De focus ligt dan bijvoorbeeld op de kansen en risico's van digitalisering voor de samenleving, middelen en capaciteiten voor een digitaal zorgstelsel.
Momenteel worden implementaties op korte termijn enthousiast verwelkomd en gepromoot, maar vaak zonder inzicht in de langetermijnimpact op gezondheidsstelsels en het welzijn van de bevolking. Dit vereist uitgebreide digitale gezondheidsvaardigheden, zoals Julia Dratva, hoogleraar en directeur van het Instituut voor Volksgezondheid bij ZHAW, onderstreepte: "Competenties en middelen die belangrijk zijn voor het zoeken en vinden, begrijpen, evalueren en toepassen van digitale gezondheidsinformatie".
Innovatie blijvend verankeren
Om het thema innovatie blijvend te verankeren in het ziekenhuis is een soort centrale unit nodig, om digitale innovatie blijvend op de drukke agenda van zorgprofessionals te houden. Deze unit kan medewerkers ondersteunen bij het omzetten van hun ideeën in concrete producten en diensten. Maar innovatie is niet gratis, stelt Alfred Angerer, professor en hoofd van Health Care Management bij ZHAW: de organisatie moet bereid zijn om middelen, vooral tijd, beschikbaar te stellen aan medewerkers, zodat ze innovatief kunnen zijn.
Belangrijk hierbij: het onderwerp innovatie moet breed worden opgevat. Administratieve procesinnovaties, maar ook medische producten. Moed is ook geboden als het gaat om methoden: een design thinking-sessie met Lego kan precies het juiste zijn om innovatie uit te lokken, zelfs in een zeer traditioneel academisch ziekenhuis."
In wezen zijn vergelijkbare conceptuele benaderingen van toepassing voor een succesvolle digitale transformatie in ziekenhuizen als voor andere industrieën: technologieën moeten het leven van de betrokken doelgroepen vereenvoudigen, concludeerde Alexander Nelles, CIO bij Kantonsspital Winterthur. "Maar de goede patiëntervaring en acceptatie als belangrijkste factor mogen nooit worden vergeten en centraal staan. Daarom zijn hier continue metingen nodig, met een constante focus op de patiëntervaring."
