Het aantal medische incidenten in ziekenhuizen wordt al ruim tien jaar bijgehouden in een landelijke database. Toedieningsregistratie via barcodes is echter nog niet verplicht.Afgelopen 5 april is wel de invoering van de MDR-wetgeving begonnen: over drie jaar is barcodering tot op het niveau van elk medisch hulpmiddel verplicht met behulp van een UDI-systeem (unique device identification).
Ziekenhuisapotheker Michiel Duyvendak van het Antonius Ziekenhuis Sneek/Emmeloord heeft er zijn missie van gemaakt om het aantal incidenten rond het toedienen van medicijnen terug te dringen. Op 30 maart kreeg het Antonius ziekenhuis daarom de GS1 Pluim uit handen van Hendrik Jan Roel, voorzitter van het bestuur van GS1 Nederland en Executive Vice President Finance Albert Heijn.
Barcodering op kleinste niveau
Tijdens de uitreiking van de GS1 Pluim aan Antonius Ziekenhuis-apotheker Michiel Duyvendak stelde de voorzitter van GS1 Nederland l: "Het is jullie missie om ook andere ziekenhuizen en thuiszorgorganisaties aan de slag te laten gaan met barcodering op het kleinste niveau. U voelt zich soms een soort dominee, want u laat geen kans voorbij gaan om daar aandacht voor te vragen. Ik ben ervan overtuigd dat hard werken loont. Het Antonius Ziekenhuis is daar een goed voorbeeld van."
Ruim 30 procent van de medische incidenten heeft te maken met fouten bij het toedienen van medicijnen, zo blijkt uit analyse van de cijfers die door de landelijke database wordt bijgehouden. “Als zorgverlener wil je mensen beter maken en niet slechter door toediening van verkeerde medicijnen”, stelt Duyvendak. “Uit onderzoek blijkt dat met barcodeverificatie 50 procent van de ernstige toedienfouten is te voorkomen.”
Toedieningsregistratie met barcodes
In het Antonius Ziekenhuis startte de ziekenhuisapotheker in 2011 met het project ‘Toedieningsregistratie van geneesmiddelen met barcodes’. Kort gezegd komt het erop neer dat op elke afzonderlijke pil, ampul, zetpil etc. een barcode staat, die aan het bed wordt gescand, om te controleren of de juiste medicatie bij de patiënt terechtkomt.
Duyvendak: “Met GS1 hebben we ook de geneesmiddelen in ons assortiment geïnventariseerd, zodat we weten welke fabrikanten de standaarden goed hanteren. Om de software goed te laten werken, zijn uniforme standaarden voor de barcodes belangrijk. Alleen dan kunnen de controles betrouwbaar worden uitgevoerd en worden verpleegkundigen niet geconfronteerd met medicatie die niet wordt herkend.”
De ziekenhuisapotheker stelt dat er hard wordt gewerkt om de medische en farmaceutische industrie ervan te doordringen hoe belangrijk zo’n standaard is en van het nut barcodes te zetten op elke individuele geneesmiddelverpakking (‘single unit of use’). “Maar zover zijn we nog niet. Dat betekent dat we nog dagelijks zelf medicatie van een sticker met barcode voorzien.”
Barcodering breed belangrijk
Volgens Duyvendak is barcodering op medicijnen belangrijk voor ziekenhuizen, maar ook voor andere zorgorganisaties. “Er is een verschuiving gaande naar steeds intensievere zorg thuis, dus ook voor thuiszorgverleners zou het goed zijn met een dergelijk systeem te werken. Nu wordt die controle met het blote oog gedaan, maar controle via een barcode werkt altijd beter. Het is efficiënt, doelmatig en veiliger voor de patiënt.”
De missie van Duyvendak is er een van een lange adem. Na zes jaar is er veel bereikt, maar het gaat erg langzaam, vindt hij. Mede daarom vindt hij het zo belangrijk ervaringen te delen. “Ik voel me een soms een soort dominee en laat geen kans voorbij gaan om onze ervaringen onder de aandacht te brengen, op congressen en webinars. Want als klein ziekenhuis alleen kun je de wereld niet veranderen. Ook trekken we samen op met GS1 om met de werkgroep barcodering van het ministerie van VWS te kijken hoe we het in alle ziekenhuizen ingevoerd kunnen krijgen. Er is al een rapport naar de Tweede Kamer gestuurd met aanbevelingen voor de implementatie. Nu gaan we kijken hoe we samen met onder andere de industrie de implementatie verder kunnen krijgen en hoe we daarvoor geld kunnen vrijmaken.”
Duyvendak hoopt de industrie zover te krijgen dat die straks zelf 100 procent barcodes op de medicijnen gaat zetten. Dit is efficiënter en minder foutgevoelig. “Maar dat kost de industrie geld, dus dat gaat niet vanzelf. De industrieën die hierin investeren moeten ook beloond worden en niet afgestraft omdat ze iets duurder zijn.”
DataMatrix
Intussen kijkt Duijvendak verder vooruit: “We zijn overgeschakeld om de GS1 DataMatrix zoals ook bekend van PostNL en andere bedrijven, in te voeren. Daarmee wordt het mogelijk ook te controleren op houdbaarheid en bij biologisch geproduceerde geneesmiddelen kan dan worden voldaan aan de registratie van de chargenummers. Dit draagt bij aan verhoging van de veiligheid en aan vermindering van de administratielasten.”
Ook al is het een project met lange adem, Duijvendak adviseert zo’n project ‘gewoon’ te doen. “Het kost niet veel extra geld naast de infrastructuur die tegenwoordig toch al nodig is bij het bed van de patiënt. Voor de dossiervoering en de efficiency, die je met geautomatiseerde controles kan bereiken, kan je tijd vrijmaken voor barcoderen. Focus daarnaast op gebruiksvriendelijkheid van het systeem voor de verpleging. En wacht niet eindeloos tot alles 100 procent is, want we moeten de cirkel verbreken. Onze patiënten hebben er recht op.”
