Volgens de in maart 2025 officieel gepubliceerde EHDS-Verordening moet elke EU-lidstaat bij wet een (coördinerende) instantie voor toegang tot gezondheidsgegevens (Health Data Access Body) opzetten om databeschikbaarheid voor wetenschappelijk onderzoek, innovatie en beleid op een veilige en betrouwbare manier te faciliteren. Zo ook Nederland. Deze HDAB moet in 2029 operationeel zijn.
Sinds 1 december 2023 wordt daarom binnen het programma Health Data Access Body-NL (HDAB-NL) gewerkt aan de toekomstige Nederlandse HDAB. “Dat doen we op verschillende vlakken”, zegt programmamanager HDAB-NL van ICTU, Liesbeth Hak in ICT&health 3. “Zie het als een soort Lego-bouwpakketten die we de komende jaren gaan samenvoegen.”
Betere gezondheid
Het programma is een nationaal initiatief, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS. In samenwerking met het RIVM, het CBS, Health-RI en ICTU werkt het programma aan een toekomst waarin gezondheidsdata veilig, betrouwbaar, transparant en toegankelijk kunnen worden gedeeld voor wetenschappelijk onderzoek, innovatie en beleidsvorming (secundair datagebruik). De toekomstige HDAB moet zo bijdragen aan een betere gezondheid van burgers en aan de kwaliteit in onze zorg.
Het programma bestaat uit 10 werkpakketten en kent een looptijd van vier jaar. De ambitie is om eind 2027 een aantal technische, functionele en operationele oplossingen gereed te hebben waarop kan worden voortgebouwd voor de toekomst, vertelt Hak.
Bijzonder programma
“Wat dit programma bijzonder maakt, is de combinatie van beleidsontwikkeling, technologische innovatie, Europese samenwerking én de nadruk op een stapsgewijze, realistische werkwijze. Wij werken in een wereld waar de kaders pas gaandeweg duidelijk worden. Je zou ons dus ook een kwartiermakend programma kunnen noemen.”
Zo gaat dit programma zelf niet over de uiteindelijke bestuurlijke oprichting van de HDAB. Daarvoor zijn eerst diverse (juridische) stappen nodig vanuit de wetgever. Hak vervolgt: “Wij verzorgen de inhoudelijke bouwstenen waar de toekomstige HDAB straks mee uit de voeten kan. Dat gebeurt dusdanig dat het al zo veel mogelijk aan de - soms nog te vormen - Europese regels voldoet. Dit alles zorgt voor een pittige combinatie waarbij veel radertjes uiteindelijk goed moeten samenvallen. Daar heb je niet altijd invloed op. Zeker niet gezien de looptijd van dit programma en de vele afhankelijkheden die er zijn.”
Halverwege
Met nog ruim twee jaar te gaan, is het programma deze zomer halverwege. De komende tijd staat in het teken van ontwerpen, testen, toetsen en leren. Hak benadrukt het belang van deze aanpak.
“We willen voorkomen dat we iets bouwen dat straks niet werkt. Daarom zetten we in op kleine, praktische oplossingen die we snel kunnen toetsen. Alleen zo gaan we echt aansluiting vinden bij de praktijk. Tegen eind 2027 moeten de belangrijkste bouwstenen operationeel zijn en kunnen worden overgedragen aan de toekomstige HDAB-organisatie. Zo dragen we bij aan een veiliger, transparanter, slimmer en toekomstbestendig gebruik van gezondheidsdata door onderzoekers uit Nederland én daarbuiten.”
Lees het hele artikel in ICT&health 3, die 13 juni verschijnt.
