In mijn vorige blog hebben we gekeken naar hoe een verduurzamend zorgsysteem te maken krijgt met de donuteconomie (reduce, re-use en recycle) en Planetary Health. Maar duurzaamheid moet eigenlijk veel meer focussen op voorkomen van gezondheidsschade. Een breed begrip maar er zijn een viertal leidende beleidspijlers: 1. De preventie. 2. Van ziekenhuis naar thuis. 3. Duurzame behandelkeuze. 4. Minder zorghandelingen / behandelingen.
Deze duurzame pijlers zijn behalve landelijk met name ook lokaal, op gemeente- en wijkniveau te realiseren. Mogelijkheden genoeg in de praktijk, het onderwijs en zelf met behulp van AI ICT-modellen. Zo ondertekende de Rijksoverheid in 2022 een Green Deal for Sustainable Health.
De preventie
Preventie voorkomt dat mensen niet ziek of (nog) erger ziek worden. Ziek zijn kost hulpbronnen en verhoogt de maatschappelijke kosten. Het voorkomen is altijd beter dan genezen. Preventie voorkomt dat de gezondheidszorg en ziektelast een steeds groter beslag op onze leefomgeving, klimaat en gebruik van hulpbronnen leggen.
De preventie wordt opgedeeld in primair (het voorkomen), secundair (het indammen) en tertiair (het niet erger laten worden. Met preventie kan je zowel de gezonde leefstijl, leefomgeving als de klimaat / milieuproblematiek aanpakken.
Het bevorderen van een gezonde leefstijl is niet alleen voor gezondheidswerker maar tevens een zaak van gemeente, GGD/TNO en de ziektekostenverzekeraars. Liefst werken deze partijen daarin integraal samen. Als gemeente of provincie kan je best de lokale zorgverzekeraars hier meer op aanspreken! Voor de hand ligt het gezonder gaan eten, meer bewegen en het laten staan van schadelijk genotsmiddelen of drugs. Hier wordt al aan gewerkt maar het kan altijd nog beter. Als voorbeeld: mensen met overgewicht hebben een bovengemiddelde ecologische voetafdruk.
Bepaalde groepen zoals economisch zwakkeren, minder goed geschoolden, jongeren ouderen en migranten zijn kwetsbaarder. Door hiervoor adequaat preventief beleid te maken is een aanzienlijk gezondheidswinst mogelijk.
Weg met de ongezonde leefomgeving!
Een ongezonde leefomgeving bestrijden is primair een tak van de gemeenten met als partners de veroorzakende industrie en logistiek plus ook verzekeraars en artsen. De focus ligt met name op: Ongezonde vieze lucht (stikstof, fijnstof, ammoniak, ozon en giftige gassen) , het gebruik van bestrijdingsmiddelen en het lozen van chemicaliën, het vervuilen van drinkwater en hittebelasting, UV-straling of een stressvolle woonomgeving. Daar valt gewoon wat aan te doen mits de wil er is.
De gezondheidszorg moet hier beslist een speerpunt van maken. Anders blijft behandelen van de gevolgen het dweilen met de kraan open.
Van ziekenhuis naar thuis
Ziekenhuizen zijn notoire bedreigers van duurzaamheid. Bijdrage CO2 -uitstoot en het overvloedig verbruik van hulpbronnen. Dat jaagt de kosten op en tast het milieu aan. Helaas is het behandelen een economisch model geworden. Een vervelende balans van als er niet voldoende behandeld wort dan gaat de ziekenhuiseconomie op de fles. Privéklinieken die de krenten uit de pak van de ziekenhuizen vissen en onnodige therapieën aansmeren zijn ongewenst. Vooral als het om puur winstbejag gaat.
Een belangrijk deel van de ziekenhuiszorg kan gewoon lager in de medische niveaus geleverd worden. Bijvoorbeeld thuisbehandeling, via de huisarts en de thuiszorg of een buurtpoli. Deze partijen dienen daarvoor dan echter wel voldoende dekkend gefinancierd te worden. Anders werkt het echt niet.
Verdienmodellen veranderen beslist niet spontaan. Daar is politieke druk en invloed vanuit de zorgverzekeraar voor nodig. De gezondheidszorg zelf kan daar beest meer druk op zetten.
Toepassingen van e-health aan huis kunnen een deel van onnodige zorg vervangen en daarbij ook nog het comfort van de cliënt verbeteren. Bijvoorbeeld seniorenzorg.
Ook zal het tussen de oren van de zorggebruikers moeten komen dat hightech ziekenhuiszorg nogal eens niet zalig makend is. De beste zorg kan wel eens een stuk minder zorg en behandelen zijn.
Duurzame behandelkeuze
Weten artsen en hun patiënten eigenlijk wel welke invloed de keuze van medicatie en behandelingen heeft op de duurzaamheid en donuteconomie? Er zijn bijvoorbeeld medicijnen die hetzelfde resultaat geven als andere soortgelijken die duurder in productie, het gebruik van grondstoffen en gebruikshoeveelheden zijn. Artsen hebben daar wel steeds meer oog voor en dit wordt ook in hun opleiding en nascholing behandeld. Een rem op dit alles zijn reclames van farmaceuten ('je moet toch echt mijn product gebruiken') en de druk die patiënten op artsen en apothekers uitoefenen.
Een zelfde verhaal voor het type onderzoek en of behandeling. Is het wel echt nodig, kan het goedkoper en wat is de footprint eigenlijk? Zorgwekkend is het via influencers promoten van onnodige of zelfs schadelijke producten aan jeugdigen. Slecht voor de jeugd en het milieu.
Een geheel ander probleem betreft de verontreiniging van ons leefmilieu door medicijnen. De drinkwatervoorziening heeft het moeilijk. Minder in het riool is dringend geadviseerd. Er blijven regelmatig medicijnen over of worden niet gebruikt. Hoe deze te recyclen?
Minder zorg en behandelingen
Minder is in de zorg regelmatig beter. Dat heeft twee aspecten:
- Wat is nu eigenlijk effectief nodig? Dat valt gewoon terug te vinden in de aanbevolen diagnose & behandelings combinaties (DBC’s). Omdat de patiënt het nu eenmaal vraagt is geen goed argument. Antibiotica werken zoals bekend niet tegen virussen. En het gevaar bij overvloedig gebruik van AB is dat er bacteriën resistent worden. Een extra bedreiging in deze komt uit de veehouderij. Steeds meer medicijnen slikken is regelmatig jezelf bedriegen. Bovendien geven grote pillencollecties de kans op ongewenste bijwerkingen. Voorlichting is dringend nodig.
- Minder kan ook via een alternatieve aanpak. Zo kunnen tal van ouderen, chronisch zieken en mensen met beperkingen gewoon door ICT-care ondersteund thuis blijven wonen. Dit met behoud van de kwaliteit van leven en lekker thuis blijven wonen.
Duurzame zorg mogelijk
De gezondheidszorg valt echt duurzaam te maken. Zelfs op het niveau van Planetary Health en de Donuteconomie, zoals ik gisteren in mijn blog beschreef. Wij zullen daar met zijn allen aan moeten voordat de balans voor de zorg nadelig doorslaat.
