Als organisaties in de gehandicaptenzorg technologie vanzelfsprekend inzetten bij zorg en ondersteuning, kunnen mensen met een beperking meer eigen regie en zelfredzaamheid ervaren. Via Innovatie-impuls 2 ondersteunen Vilans en Academy Het Dorp deze organisaties daarom in dit proces. Belangrijk hierbij is dat innovatie een vaste plek krijgt in de visie en strategie van de organisatie als basis om gedragen en toekomstbestendige keuzes te maken.
De Innovatie-impuls 2 ondersteunt zorgorganisaties bij het duurzaam implementeren en opschalen van zorgtechnologie. Speciaal hiervoor is de uit vijf fasen bestaande Innovatie-Route ontwikkeld, waarin onderbouwde kennis, praktische toepassingen en inzichten voor alle zorgorganisaties beschikbaar worden gesteld.
Dominic Vestering is als adviseur strategie en samenwerking bij Vilans actief in het ondersteunen van zorgorganisaties die aan de Innovatie-impuls 2 deelnemen. “Succesvolle toepassing van zorgtechnologie als een vanzelfsprekend onderdeel van het zorgaanbod van een zorgorganisatie vraagt om een innovatiestrategie”, vertelt hij. “Bij een ‘innovatiestrategie’ hebben mensen vaak verschillende beelden. Om uit te leggen wat wij daaronder verstaan, vind ik het altijd verhelderend die twee begrippen uit elkaar te trekken.”
Innovatiestrategie: twee begrippen
Voor het begrip innovatie gebruikt Vestering het model van McKinsey: verbeteren, vernieuwen of radicaal vernieuwen. Dan gaat het om technologie, maar ook sociale innovatie of juist een combinatie van die twee. Het tweede woord in innovatiestrategie, strategie dus, is de koers, positionering, richting, et cetera die je daarbij kiest. Daarvoor gebruikt Vestering altijd de driedeling van Simon Sinek: richten, inrichten, verrichten.
“Je strategie is dan het richten. Richten gaat over met welk doel je technologie inzet, bijvoorbeeld om bij te dragen aan de zelfredzaamheid van cliënten. Bij een strategie heb je het dus niet over inrichten - hoe, zoals een innovatieteam of een uitleenservice - of verrichten - de daadwerkelijke implementatie en het gebruik. Die strategie moet geen los document zijn, maar moet een antwoord geven op de vraag op welke manier je inzet van technologie bijdraagt aan je visie op zorg.”
De juiste volgorde
Dit betekent niet per se dat bij de inzet van zorgtechnologie direct een innovatiestrategie klaar hoeft te liggen, meent Vestering. “Als je als organisatie nog niets hebt gedaan met technologie, is het moeilijk om te beginnen met een strategie. Je weet namelijk nog niet waar je goed in bent en waar je tegenaan loopt. Willen we koploper zijn? Doen we het om de medewerkers te ontlasten, zodat cliënten meer zelfstandig kunnen zijn, voor tijdsbesparing of een combinatie van beide?” Implementatie en strategieontwikkeling kunnen mooi samen lopen, stelt Vestering.
InteraktContour, één van de zorgorganisaties die participeren in de Innovatie-impuls 2, laat dit mooi zien. Programmamanager technologie Nina Huijboom vertelt: “We zijn vijf jaar geleden begonnen met een uitleenservice waarmee cliënten technologie kunnen lenen en vrijblijvend uitproberen. In 2019 is zorgtechnologie één van de pijlers van onze strategische ambitie geworden. In het kader van de Innovatie-impuls hebben we toen op de nieuw te openen locatie Klokkenbelt, voor 66 cliënten, gekeken hoe zorgtechnologie daar een onderdeel kon worden van onze dienstverlening. We wisten nog niet zo goed wat het zou opleveren, we zijn gewoon begonnen.”
Begeleiding nodig
Daarbij merkte de organisatie dat begeleiding nodig was bij de implementatie. Maar tegelijk werd de meerwaarde duidelijk: inzet van zorgtechnologie leidde tot minder ongeplande zorgvragen, omdat het de cliënten zelfstandiger maakte. Implementatie en strategie ontwikkelen gingen zo hand in hand.
“We hebben dus niet eerst een strategie opgezet”, vervolgt Huijboom, “maar eerst gekeken wat werkt en wat nodig is om dit breder in de organisatie uit te rollen, en op basis daarvan een strategie ontwikkeld. De implementatieaanpak wordt nu onder andere opgeschaald naar onze woonlocaties in Zwolle en Enschede. Zorgtechnologie is nu een van de vijf pijlers in onze organisatie, en is echt een onderdeel van onze totale organisatiestrategie. Maar ook van de dagelijkse zorg dus. We kijken eerst wat cliënt en naasten zelf kunnen, dan wat zorgtechnologie kan betekenen en dan naar wat nog nodig is aan personele inzet. Zorgtechnologie is dus echt een onderdeel geworden van de totale visie op zorg.”
Vestering reageert: “De Innovatie-impuls gaf InteraktContour handvatten om zorgtechnologie te implementeren op basis van de behoefte van de eindgebruiker: de cliënt. Precies de bedoeling.”
Vervolg in Innovatie-impuls 2
Naast InteraktContour zijn onder meer Profila Zorggroep en De Twentse Zorgcentra voorbeelden van organisaties die in de eerste Innovatie-impuls zijn gestart en verder gaan in de Innovatie-impuls 2. In deze samenwerking bevinden zich volgens Vestering zorgorganisaties die al aan het opschalen zijn en organisaties die eerst een andere ondersteuningsbehoefte hebben. “InteraktContour vind ik een mooi voorbeeld van een organisatie waarbij de strategie echt bijdraagt aan de visie op zorg. Ze hebben het scherp richting gegeven én het helpt ze in de praktijk.”
Odile Smeets, programmamanager implementatie zorgtechnologie bij Academy Het Dorp en coördinator opschaling in de Innovatie-impuls, vult aan: “Een belangrijk aspect van de implementatie, dat bij de Innovatie-impuls ook volop aandacht krijgt, is vanaf het begin alle belangrijke partijen erbij te betrekken. Dat begint bij de cliënt, het gaat uit van de hulpvraag van de cliënt en de droom die die heeft. Maar ook de zorgverleners, afdeling inkoop, ICT, het managementteam enzovoort.”
Huijboom ziet dit ook: “We kijken als team welke zorgtechnologie en hulpmiddelen bij de hulpvraag van de cliënt kunnen passen. We hebben hiervoor een veelheid aan hulpmiddelen beschikbaar en de vraag daarnaar groeit duidelijk. Vanuit de uitleenservice werden twee jaar geleden 350 leningen gedaan, vorig jaar 840 en dit jaar al duizend. Succesvol zijn bijvoorbeeld domotica en de doucheföhn, die allebei de zelfstandigheid van de cliënt vergroten. Maar ook de slaaprobot, de stofzuigrobot of een noise cancelling koptelefoon voor het verwerken van prikkels, zodat iemand weer zelf naar de supermarkt kan. Het woord technologie klinkt voor sommige mensen misschien in eerste instantie eng. Maar het zijn soms kleine dingen die mensen echt kunnen helpen. Onze kracht is dat we hebben ingezet op herkenbare dingen.”
Maatwerk
De gehandicaptenzorg kent heel veel doelgroepen en vraagstukken, schetst Smeets. “Met bepaalde zorgtechnologie kun je voor een grote groep mensen veel doen, daarnaast blijft het in de gehandicaptenzorg ook echt maatwerk.” Duidelijke keuzes maken is daarom belangrijk, voegt Vestering toe. “Je moet goed afwegen welke mogelijkheden je voor wie gaat oppakken. Welke keuzes maak je? Welk proces volg je? Wat ga je opschalen? Een duidelijke strategie helpt je om die moeilijke keuzes te maken.”
InteraktContour is sinds dit jaar met die opschaling bezig, en ook één van de opschalingsorganisaties in Innovatie-impuls 2. “We hebben geïnventariseerd welke hulpmiddelen zich hebben bewezen en die schalen we nu op”, vertelt Huijboom. “Daarbij hoort ook aandacht voor de digitale vaardigheden van de medewerkers en cliënten en voor het beheer van de hulpmiddelen die we inzetten. Het vraagt om een goed fundament: betrouwbare wifi, een helpdesk. Locaties staan onder druk door de personeelskrapte. Dus we moeten echt scherp focussen op wat het waard is om op te schalen.”
Het is een proces dat tijd vergt, weet Smeets. “Ik ken geen enkele organisatie in de gehandicaptenzorg die het niveau van opschalen naar vanzelfsprekende inzet van zorgtechnologie al heeft bereikt.”
Richting aan innovatiestrategie
Vaak is een organisatie intern al bezig met zorgtechnologie voordat een adviseur van de Innovatie-impuls 2 erbij betrokken raakt. “De meeste zorgorganisaties hebben gemerkt dat ze een innovatiestrategie nodig hebben of hebben van andere organisaties geleerd dat het helpt”, vertelt Vestering. “Wij nemen dan een rol in het proces om te zorgen dat de juiste mensen worden betrokken en het gaat leven in de organisatie. Daarbij merken we dat het lastig is om keuzes te maken, logisch ook want als de inzet van technologie mensen helpt wil je ze dat allemaal bieden. Het is belangrijk dat je daarin de goede richting te pakken hebt en dat je keuzes voor iedereen duidelijk zijn.”
Natuurlijk is er soms alsnog weerstand. In een van de projecten waarbij Vestering betrokken was, gaf een projectleider aan dat hij hier inderdaad mee te maken had op een van de locaties. “We zijn daar toen samen naartoe gegaan, om die medewerkers te bevragen en met hen in gesprek te gaan. Die bleken bang te zijn dat de technologie zou worden ingezet om hun banen over te nemen. De organisatie had namelijk als doel om tijd te besparen. Toen zij uitlegde dat het juist de bedoeling was om ze die delen van het werk uit handen te nemen waarvan ze het minste werkplezier hadden en om cliënten meer eigen regie te geven, verdween die weerstand. Het is dus belangrijk dat het niet bij een aantal zinnen op papier blijft, maar dat we steeds de vertaling blijven maken tussen richten, inrichten en verrichten.”
De meerwaarde van de Innovatie-impuls zit – naast het leren implementeren en opschalen – ook echt in het onderling kennis ophalen en delen. “Daarbij zijn wij wel de adviseurs en niet de projectleiders”, concludeert Vestering afsluitend. “De zorgorganisatie blijft de eigenaar van het proces waarbij wij kennis en kunde proberen over te dragen.”
Webinar over Innovatie-impuls 2
Meer weten over dit onderwerp? Kom dan naar het webinar over innovatiestrategie tijdens de Slimme Zorg Estafette 2024: De organisatie van innovatie: visie, strategie, implementatie (www.slimmezorgestafette2024.nl). De Slimme Zorg Estafette 2024 vindt plaats van 29 januari t/m 23 februari.
Innovatie-impuls 2 is een programma van Vilans in samenwerking met Academy het Dorp, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport als onderdeel van de Toekomstagenda: Zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking.
