Voordat geneesmiddelen mogen worden voorgeschreven, moet zijn bewezen dat ze effectief en veilig zijn. Voor medicatie tegen minder vaak voorkomende vormen van kanker zijn er echter vaak zo weinig patiënten dat het lang duurt voordat voldoende data zijn verzameld om daarover uitspraken te kunnen doen. Het DRUG Access Protocol moet dit veranderen. Het programma komt uit de koker van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO), het Antoni van Leeuwenhoek, toezichthouder Zorginstituut Nederland (ZiNL) en brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland (ZN).
“De kleine klinische studies waarop de markttoelating van veelbelovende middelen gebaseerd zijn, kunnen niet al onze vragen beantwoorden met betrekking tot de doeltreffendheid van een behandeling”, stelt dr. Sahar Barjesteh van Waalwijk van Doorn-Khosrovani uit. Zij is adviserend apotheker bij zorgverzekeraar CZ, en namens de zorgverzekeraars trekker van het DRUG Access Protocol. “In dit protocol regelen we toegang en betaling, terwijl we aanvullende data over effect en bijwerkingen verzamelen.”
Sneller beschikbaar
Volgens NVMO-voorzitter en internist-oncoloog in het Radboudumc prof.dr. Haiko Bloemendal komt veelbelovende medicatie hierdoor veel sneller beschikbaar voor patiënten dan via de tot nu toe gebruikelijke procedure, maar wel gecontroleerd. “Wij dokters zien dan in de praktijk of medicatie qua werking en bijwerking de beloftes waarmaakt.” Prof.dr. Emile Voest, internist-oncoloog, onderzoeker en bestuurder, Antoni van Leeuwenhoek verwacht dan ook dat het DRUG Access Protocol internist-oncologen en longartsen enorm gaat helpen bij de toegang tot een nieuwe behandeling en het gestructureerd verzamelen van gegevens over deze behandeling.
Momenteel doen vijf ziekenhuizen mee: Antoni van Leeuwenhoek, Erasmus MC, Maastricht UMC+, Radboudumc en UMC Groningen. Het eerste toegepaste medicijn is cemiplimab, dat het immuunsysteem activeert en kankercellen doodt. Cemiplimab is door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) goedgekeurd voor de behandeling van patiënten met plaveiselcelcarcinoom van de huid die niet in aanmerking komen voor een operatie of bestraling. In Nederland zat het middel nog niet in het basispakket. Er zijn afspraken met fabrikant Sanofi en Zorgverzekeraars Nederland om de kosten te delen: de eerste vier maanden van de behandeling komen de kosten voor rekening van de fabrikant, bij gebleken effectiviteit neemt de zorgverzekeraar de financiering over.
Gebrek aan data
Uiteindelijk zouden alle named patient- en compassionate use programma’s, waarbij het draait om veelbelovende, maar niet in Nederland in het basispakket vergoede medicatie, onder het DRUG Access Protocol moeten gaan vallen. Hetzelfde geldt voor veelbelovende nieuwe medicatie. Op dit moment is er soms een lange wachttijd voor beschikbaar komen van medicatie voor patiënten met meer zeldzame tumoren waar nog onvoldoende goede studies voor zijn. Door gebrek aan data is het moeilijk te beoordelen wat de middelen voor de patiënt doen en of ze voor opname in het basispakket in aanmerking komen. DRUG Access Protocol zet in op versnelling van dit proces.
Op termijn worden andere oncologische middelen aan het protocol toegevoegd. De initiatiefnemers zetten een infrastructuur op in het verlengde van de reeds bekende Drug Rediscovery Protocol (DRUP)-infrastructuur. In de DRUP-studie worden uitbehandelde kankerpatiënten met uitzaaiingen en met een – voor hun kankertype – zeldzaam tumor-DNA, behandeld met bestaande geneesmiddelen die geregistreerd zijn voor andere kankersoorten waarbij zo’n DNA-profiel vaker voorkomt.
Inzet data voor kankeronderzoek
Nieuwe manieren om data te gebruiken worden steeds vaker ingezet om behandeling van mensen met kanker te verbeteren. Zo bestudeert het AVL welke bijdrage kunstmatige intelligentie kan leveren aan het wetenschappelijk onderzoek, de diagnostiek en de behandeling van kanker. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) gaat onderzoeken of AI kan bijdragen aan het verbeteren van de diagnostiek bij baarmoederkanker. Wetenschappers van de VU hebben recent een studie afgerond naar methoden (LIME en SHAP), om de prognose van computergestuurde modellen te interpreteren. Hiermee is een eerste stap gezet naar het verkrijgen van een beter inzicht in achterliggende factoren die de overleving van borstkanker beïnvloeden.
