Minister Kuipers (VWS) deelt de actuele Europese ontwikkelingen rond artificiële intelligentie (AI) voor gezondheid en zorg in een op 9 mei 2022 verstuurde brief aan de Tweede Kamer. Hierin beschrijft de minister de stand van zaken van het beleid in de afgelopen jaren met betrekking tot AI-toepassingen voor gezondheid en zorg en hoe dit verder zal gaan vanaf 2022. Artificial intelligence blijkt in de praktijk goed bruikbaar te zijn bij medisch onderzoek, het stellen van diagnoses én tijdens operaties.
In de kamerbrief ´Waardevolle AI voor gezondheid´ van minister Kuipers, die 11 pagina’s telt, wordt de Tweede Kamer bijgepraat over de snelle opmars van Artificial Intelligence in de Europese gezondheidszorg. Onder AI verstaan we: systemen die intelligent gedrag vertonen door hun omgeving te analyseren en die met een zekere mate van zelfstandigheid actie ondernemen om specifieke doelen te bereiken. Door AI worden algoritmes krachtiger en complexer en kunnen ze intelligentere taken uitvoeren dan voorheen.
Onvoldoende bewustzijn over mogelijkheden AI
Uit de uitgebreide brief spreekt optimisme over de mogelijkheden die AI biedt in de gezondheidszorg. Maar er zijn ook nog de nodige uitdagingen. Nog te weinig AI-toepassingen vinden hun weg naar de praktijk door tal van belemmeringen. In een recent WRR-rapport staan enkele voorbeelden hiervan. Data zijn onvoldoende beschikbaar voor ontwikkelaars, er is onvoldoende transparantie in kwaliteit en betrouwbaarheid van AI-uitkomsten en er is weinig bewustzijn over welke oplossingen AI nu precies biedt voor zorg en gezondheid.
Tevens zijn de beoogde gebruikers, bestuurders of beleidsmakers soms terughoudend bijvoorbeeld omdat ze niet precies weten wat er nu eigenlijk wel of niet mag. Dit leidt tot handelingsverlegenheid in het veld, met als gevolg dat iedereen zijn eigen oplossingen uitwerkt om zoveel mogelijk zelf de controle te houden. Zo ontstaat een sterke versnippering van initiatieven en dat hindert weer de schaalbaarheid van oplossingen. Marktpartijen die nodig zijn om toepassingen naar de praktijk te krijgen stuitten daardoor op dichte deuren.
Systeemtechnologie en impact
Kuipers vertelt in de brief: “Het gebruik en de opschaling van andere digitale toepassingen is vanuit mijn departement al langer gestimuleerd, onder andere in programma’s over digitale innovatie en zorgvernieuwing. Maar specifieke aandacht voor de betekenis van AI als nieuwe systeemtechnologie en de impact daarvan op de zorgsamenleving ontbrak nog. Ik vind het belangrijk dat kunstmatige intelligentie ook binnen de zorgsector op een betrouwbare en mensgerichte wijze wordt ontwikkeld en ingezet. De focus ligt daarbij op inzet van AI die in de praktijk merkbaar waarde toevoegt voor de professional, patiënt of burger in gezondheid en zorg. Hiermee wil ik een klimaat stimuleren voor versnelde toepassing van kansrijke en opschaalbare innovaties.”
AI Act10 van de Europese Commissie
Kuipers wijs expliciet in de brief op de belangrijke AI-act10. De Europese Commissie is in het voorjaar van 2021 namelijk met een voorstel gekomen voor een verordening betreffende Artificial Intelligence (AI Act10). Die act heeft onder meer tot doel om een veilige infrastructuur en regelgeving neer te leggen voor het gebruik van Artificial Intelligence en wil de inzet van AI-systemen vergemakkelijken en verbeteren. Het is een strategisch raamwerk gebaseerd op Europese waarden: veilig, transparant, ethisch, zonder bias en onder menselijke controle. Kuipers wijst naast het Europese raamwerk natuurlijk ook expliciet op het belangrijke Nederlandse ‘Programma Waardevolle AI voor gezondheid’ dat in 2019 is gestart.
Nederlandse hoogleraren over AI
Hoe belangrijk Artificial Intelligence in de gezondheidszorg is geworden, blijkt onder meer uit het feit dat alleen al in Nederland meerdere professoren hier de afgelopen maanden in het openbaar lovend over spraken. Een goed voorbeeld is de oratie van Maaike Kleinsmann in april 2022 over digitale transformatie in de gezondheidszorg. `Digitale technologieën zoals systemen voor patiëntbeheer op afstand bieden een groot potentieel op het gebied van preventie, diagnose en behandeling en kunnen werkdruk verminderen. AI is hierbij ‘the new kid in town’ dat tegelijkertijd veelbelovend als weerbarstig is`, aldus Kleinsmann.
Nog recenter, in mei 2022, werd het belang van Artificial Intelligence voor onder meer de behandeling beginnende darmkanker expliciet benoemd door professor Erik Schoon tijdens zijn inaugurele rede ‘Nieuwe technologie ten behoeve van diagnostiek en behandeling in de endoscopische oncologie’ in Maastricht. Schoon verwacht veel van nieuwe digitale mogelijkheden en ziet met name in AI een mogelijkheid om het cognitieve proces van specialisten effectief te ondersteunen. Doel: een betere kwaliteit van zorg en leven voor patiënten.
