Esther Maas van de Technische Universiteit Eindhoven bekeek in haar promotieonderzoek hoe ze met nieuwe echografietechnieken gevaarlijke aneurysma’s in de aorta in beeld kan brengen voor patiëntspecifiekere zorg. Ze deed haar onderzoek binnen de PULS/e groep (Photoacoustics & Ultrasound Laboratory Eindhoven) aan de TU/e en in het Catharina Ziekenhuis. Op 9 april verdedigde ze haar proefschrift aan de faculteit Biomedical Engineering.
Een aneurysma is een gevaarlijke vaataandoening waarbij een zwakke plek in een vaatwand kan opbollen als een ballonnetje. In de aorta, de grootste slagader in de buik, is zo’n aneurysma levensbedreigend, zeker wanneer hij knapt. In Nederland overlijden jaarlijks zo’n 1400 mensen aan een gescheurd aneurysma van de slagader. Helaas wordt een aneurysma vaak pas laat of soms zelfs te laat ontdekt. Dat komt doordat het aneurysma zelf bijna nooit klachten geeft. Die ontstaan pas wanneer de bolling knapt en er een bloeding optreedt.
Vroegtijdige ontdekking aneurysma
Maar soms worden aneurysma’s toch al eerder ontdekt. Meestal gebeurt dit bij toeval, als er een scan van de buikholte wordt gemaakt vanwege andere klachten. In dat geval kan de vaatchirurg de bolling blijven volgen en ingrijpen wanneer het risico dat het aneurysma knapt te groot wordt. “De kans dat een aneurysma scheurt, hangt samen met de grootte. Toch zien we ook verschillen bij patiënten”, legt Esther Maas uit. “Soms scheuren ook relatief kleine aneurysma’s, terwijl bij andere patiënten een relatief groot aneurysma stabiel blijft.”
Betere risico-inschatting
De huidige criteria om te opereren bij een aneurysma hangen vooral samen met de diameter. Daardoor wordt soms te snel en soms te laat geopereerd. Maas vertelt: “Dat wilden we graag verbeteren door beter te begrijpen wanneer een aneurysma dreigt te gaan scheuren. Hiervoor hebben we gekeken naar de driedimensionale vorm van het aneurysma en de mechanische eigenschappen.”
Het opvolgen van aneurysma’s gebeurt nu met standaard tweedimensionale echografie. Het nadeel hiervan is dat er slechts op één locatie tegelijk een ‘plakje’ (een plaatje) kan worden gemaakt. Met MRI en CT kan wel de hele driedimensionale vorm van het aneurysma bekeken worden, maar deze technieken zijn duur en kosten veel tijd. Daarom ging Maas de uitdaging aan om met echografie tóch een betrouwbare methode te ontwikkelen om aneurysma's te volgen. Zo kunnen patiënten veilig gevolgd worden en zorgkosten bespaard worden, en hoeven artsen niet onnodig te opereren.
Betaalbaarder, sneller en minder belastend
3D-echo’s, zeker als bewegend beeld (temporele 3D of 3D+t-echografie), zijn een prima methode om een aneurysma mee in beeld te brengen. Maas: “Hiermee kunnen we de vorm en beweging van het aneurysma gelijktijdig bekijken.” Bovendien is het snel, minder belastend voor de patiënt, geeft het geen straling af en is het betaalbaarder dan de alternatieven. Wel moet de beeldkwaliteit nog worden verbeterd, zodat artsen aneurysma’s goed kunnen beoordelen.
“Met ons onderzoek hebben we laten zien hoe je met 3D+t-echobeelden aneurysma’s kunt monitoren,” besluit Maas. “Allereerst door automatisch verschillende karakteristieken te bepalen die belangrijk zijn voor de groei van aneurysma’s in de buikholte. Daarnaast door de toegevoegde waarde aan te tonen van het combineren van meerdere echobeelden.”
Samenwerking in de keten
Een juiste diagnose stellen bij een dreigend aneurysma is van levensbelang. Het is daarbij belangrijk om de interactie tussen zorgverleners in de hele keten verder te verbeteren. Daarom hebben intensivist en onderzoeker Dave Dongelmans en implementatie-deskundige Annelies Visser van het Amsterdam UMC een onderzoeksvoorstel met de titel ‘Kan de samenwerking in de keten bij een dreigend aneurysma verbeterd worden?’ ingediend binnen het programma ‘Actieonderzoek Innovatieve zorg’ bij ZonMw. Het onderzoek KETENKANS werd gehonoreerd en inmiddels zijn ze al een eind op weg.
