Ziekenhuizen komen steeds meer in een spagaat terecht bij het enerzijds beperken van stijgende zorgkosten en anderzijds stijgende kosten voor personeel en ICT. Reden voor Ad Melkert, voorzitter van de ziekenhuiskoepel NVZ, om het kabinet om een eenmalige financiële impuls te vragen. Volgens Melkert bieden de huidige economie en de gunstige ontwikkeling van de overheidsfinanciën hier ruimte voor.
Om aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt en zorgprofessionals te belonen voor vaak zwaar werk is een goed salaris noodzakelijk. Ziekenhuizen zullen volgens de NVZ echter onvermijdelijk moeten bezuinigen op de inzet van medewerkers als salarissen meer stijgen dan voorzien. Een financiële tegemoetkoming van de overheid moet voorkomen dat medewerkers weliswaar meer salaris krijgen, maar tegelijk ook meer werkdruk.
‘Begrijp me goed’, schrijft Melkert in een brief aan het kabinet. ‘Het pleidooi van de minister-president om werk te maken van loonsverhoging, is me uit het hart gegrepen. Ik kan alleen niet uitsluiten dat er dan ziekenhuizen in financiële problemen komen. Een hogere stijging van personeelskosten kunnen ze niet betalen zonder ongewenste gevolgen.’
Ziekenhuizen moeten zorgkosten opvangen
Ziekenhuizen hebben zich in 2018 gecommitteerd aan het Hoofdlijnenakkoord Medisch Specialistische Zorg 2019–2022. Hoewel de zorgvraag in de komende vier jaar naar verwachting met 10 procent zal toenemen, moeten ziekenhuizen de groei van hun uitgaven tot 1,7 procent beperken. Zij moeten de meeste stijgende kosten dus zelf opvangen: een hele zware veranderopgave, die volgens Melkert steeds meer ten koste gaat van investeringen, vooral in ICT. En die investeringen zijn weer noodzakelijk om de zorgkosten binnen de perken te houden.
Het is niet de eerste keer dat de NVZ hamert op de hoge kosten van noodzakelijke investeringen in ICT en het gevaar van onvoldoende budget hiervoor. In 2017 en 2018 benadrukte toenmalig NVZ-voorzitter Yvonne van Rooy (in november 2018 opgevolgd door Ad Melkert) het belang van ICT-investeringen. Die investeringen kwamen echter in gevaar door de neerwaartse druk op financiële resultaten van veel ziekenhuizen, terwijl de kosten van bestaande ICT en de beveiliging ervan juist oplopen.
In 2018 stelde Van Rooy nog dat het kabinet realistisch moet blijven bij de wens te besparen op zorgkosten terwijl bijvoorbeeld e-health toepassingen voor zorg-op-afstand juist om meer geld vragen en vooralsnog bovenop bestaande zorg komen.
Ziekenhuizen staan de komende jaren voor de opgave om ziekenhuiszorg waar mogelijk steeds vaker buiten de eigen muren te laten plaatsvinden. Hiervoor zijn mede investeringen nodig in organisatorische en technologische vernieuwingen. Zo kunnen behandelingen als nierdialyse, chemotherapie en monitoring van chronische aandoeningen zoals COPD en hart- en vaatziekten thuis of dichterbij huis plaatsvinden.
Verder moeten ziekenhuizen hun informatiesystemen zoals EPD's vernieuwen om te voldoen aan de eis dat patiënten vanaf 2020 al hun medische gegevens digitaal mogen inzien. De onderliggende ICT-infrastructuur - zoals netwerken en opslagcapaciteit - moet daarvoor ook vaak vernieuwd worden.
Stijgende ICT-kosten
In het medisch-specialistische hoofdlijnenakkoord is afgesproken dat de ziekenhuizen hun uitgaven de komende jaren beperken. Er zijn afspraken gemaakt om werkdruk te verminderen, zorg dichterbij huis te brengen en uitdagingen op de arbeidsmarkt aan te pakken. Om tegemoet te komende aan de verwachte stijgende kosten van ICT en technologische toepassingen, wordt er ook geld beschikbaar gesteld zoals via VIPP-programma's en met Transformatiegelden.
Er is echter ook een vraag om hogere salarissen om de zorgsector aantrekkelijk te houden. Stijgende werkdruk zorgt nu voor een vrij grote uitstroom van zorgpersoneel, die zich vaak als zzp’er weer tegen meer geld laten inhuren. dat was mede reden voor het faillissement in oktober 2018 van het Slotervaartziekenhuis en de IJsselmeerziekenhuizen.
‘Ziekenhuizen kunnen in tegenstelling tot bedrijven in de vrije marktsector een hoge salarisstijging niet opvangen door het vergroten van productie en omzet,’ stelt Melkert verder in zijn brief. ‘We zitten in een te krappe jas. Meer dan 50 procent van de kosten in ziekenhuizen bestaat uit personeelskosten. Om hogere personeelskosten te kunnen absorberen, is een ‘harde’ bezuiniging eigenlijk de enige knop waar we aan kunnen draaien.’ Erg onwenselijk, want dat leidt op langere termijn tot een negatieve spiraal: hogere werkdruk, verslechtering van de positie op de arbeidsmarkt en een toename van wachtlijsten.
