Zonder forse investeringen van een volgend kabinet in digitalisering, preventie, arbeidsvoorwaarden en duurzaamheid dreigt het zorgsysteem vast te lopen. Dat stelt NVZ-voorzitter Ad Melkert voorafgaand aan de verkiezingen op 17 maart. “Als we vasthouden aan de huidige situatie waarin door de financiële druk op de sector niet meer geïnvesteerd kan worden, komt het aanbod van zorg in het geding. Er moet nu iets gebeuren.”
De NVZ roept op tot de investeringen in een gezamenlijke verklaring van Revalidatie Nederland (RN), de Stichting Topklinische Ziekenhuizen (STZ) en de Stichting Algemene Ziekenhuizen (SAZ). Namens deze organisaties reageert de NVZ op de eind vorig jaar naar buiten gebrachte discussienota Zorg voor de Toekomst. ‘De investeringsruimte neemt door de financiële druk op de sector al jaren af. Indien wij nu niets doen, komt het aanbod van zorg in het geding’, aldus de brief.
De NVZ pleit niet voor een ander zorgstelsel, maar een koerswijziging die onvermijdelijk zou zijn: vanwege een stijgende zorgvraag, de noodzaak voor investeringen in betere arbeidsvoorwaarden, preventie, duurzaamheid, digitalisering en nieuwe dure geneesmiddelen. Melkert: “Meer mensen worden ouder, dat is een groot goed. Dit maakt een beperkte stijging van de publieke uitgaven om goede patiëntenzorg te blijven waarborgen onvermijdelijk. We zullen nog meer moeten inzetten op gepaste zorg op de juiste plek; en ook op kostenbesparingen. Daarnaast vragen wij de komende regering om ruimte voor diepgaande investeringen. De uitdagingen voor de komende jaren zijn te groot, langer wachten is niet verantwoord.”
Actieprogramma zorg
De NVZ wil een actieprogramma voor de zorg gebaseerd op een veranderagenda (zie ook onder kopje Zorg voor de toekomst’) met een reëel investeringsbudget. Aantrekken en behouden van voldoende medewerkers in de zorg heeft hierbij hoge prioriteit. Dit kan door voldoende ruimte te houden in de overheidskaders voor goede arbeidsvoorwaarden en goede loopbaanperspectieven en ontwikkelmogelijkheden te bieden. Slim inzetten van digitalisering kan de werkdruk voor de medewerkers en de zorglast voor patiënten verlagen. Preventie zou ondersteund moeten worden als onderdeel van de hele zorgketen. Volgens het RIVM is ongezond gedrag verantwoordelijk voor bijna 20 procent van de ziektelast. Daarnaast moeten de ziekenhuizen ook fors investeren in duurzame processen en gebouwen.
De sleutel tot succes ligt volgens de NVZ in de overgang van concurrentie naar samenwerking binnen het huidige stelsel. Grote systeemwijzigingen zijn onverstandig en onnodig. Die zullen leiden tot vertraging en het opwerpen van nieuwe barrières. Melkert: “Geef aan de samenwerkende organisaties in de regio de kans om regie te voeren op basis van niet vrijblijvende bestuurlijke afspraken. In veel gevallen kan dit binnen de bestaande samenwerkingsregio rondom algemene ziekenhuizen worden georganiseerd. De hoofdzaak is dat integrale zorg in het verzorgingsgebied wordt geregeld en bestuurd zonder nieuwe lagen te creëren.”
Zorg voor de toekomst
In de beleidsnota 'Zorg voor de toekomst' wordt gekeken naar mogelijkheden om de houdbaarheid en duurzaamheid van de Nederlandse gezondheidszorg in de toekomst te handhaven. Op veel gebieden wordt het gebruik van e-health toepassingen en andere vormen van digitale zorg als faciliterend beschreven, bijvoorbeeld om ouderen langer thuis te laten wonen, ter preventie van gezondheidsproblemen en personeelskrapte op te vangen.
De NVZ vraagt om de contourennota te vertalen in een veranderagenda met een investeringsbudget voor de volgende kabinetsperiode. Daarnaast moeten beleidsprikkels worden ingebouwd die meerjarig en congruente ondersteuning van initiatieven, innovatie en samenwerking belonen. Ook moet er op korte termijn zicht komen op passende vormen van bekostiging: van de chronische zorg via abonnementstarieven, van de acute zorg op basis van beschikbaarheid en van de electieve zorg op basis van concurrerende prijzen.
‘De uitdagingen in het zorglandschap zijn te groot om aan te kunnen binnen de huidige kaders’, aldus de briefschrijvers over de veranderagenda. ‘Meer doen van hetzelfde is niet genoeg. Wij moeten gebruik maken van innovaties in de zorg om de druk op de zorg te verlichten. Dit kan door innovaties aan te jagen rondom bijvoorbeeld digitalisering en juiste zorg op de juiste plek. Door digitalisering slim in te zetten wordt bijvoorbeeld de werkdruk voor de medewerkers verlaagd en wordt de zorglast voor patiënten verlaagd. Dit vraagt echter wel om grote investeringen en projecten die meerjarig zijn en gesteund worden door alle partijen in de regio. Dit betekent ook dat verzekeraars congruent en meerjarig handelen in de contractering.’
Eerdere oproep
Het is niet de eerste keer dat de NVZ de regering oproept tot meer investeringen in de zorg. Zo stelde NVZ-voorzitter Melkert in september 2019 dat ziekenhuizen steeds meer in een spagaat terecht kwamen bij het enerzijds beperken van stijgende zorgkosten en anderzijds stijgende kosten voor personeel en ICT. Reden voor Melkert destijds om het kabinet om een eenmalige financiële impuls te vragen. Volgens Melkert boden de huidige economie en de gunstige ontwikkeling van de overheidsfinanciën hier ruimte voor.
Ziekenhuizen committeerden zich in 2018 aan het Hoofdlijnenakkoord Medisch Specialistische Zorg 2019–2022. Hoewel de zorgvraag in die periode naar verwachting met 10 procent zal toenemen, moeten ziekenhuizen de groei van hun uitgaven tot 1,7 procent beperken. Zij moeten de meeste stijgende kosten dus zelf opvangen: een hele zware veranderopgave die volgens Melkert steeds meer ten koste gaat van investeringen, vooral in ICT. En die investeringen zijn weer nodig om de zorgkosten binnen de perken te houden.
