Online keuzehulpen kunnen patiënt helpen bij de keuze voor een behandeling die het beste aansluit bij de persoonlijke situatie. De mogelijkheden van (online) keuzehulpen worden echter onvoldoende benut. Dat blijkt uit onderzoek waaraan Patiëntenfederatie Nederland heeft meegedaan.
In het rapport ‘Het gebruik van keuzehulpen’ worden harde conclusies getrokken over de inzet van een achttal keuzehulpen, waarvan vier digitale toepassingen. Zelfs voorstanders van Samen Beslissen-trajecten zetten keuzehulpen vaak nog niet systematisch in, zo blijkt. Keuzehulpen worden vaak uit persoonlijke overwegingen ingezet. Het doel van gedeelde besluitvorming - waar 98 procent van de patiënten voorstander van zou zijn - wordt niet gerealiseerd door alleen het beschikbaar stellen van de benodigde instrumenten.
Weinig Samen Beslissen
Voor steeds meer aandoeningen zijn er online keuzehulpen voor patiënten beschikbaar. 40 ziekenhuizen zetten al keuzehulpen in. Zij worden echter weinig ingezet om samen met een patiënt over de invulling van een behandeling te beslissen (het ‘samen beslissen’ concept). Zorgverleners zien een keuzehulp vooral als een nuttig hulpmiddel voor de patiëntenvoorlichting, zo schrijft de Patiëntenfederatie Nederland. In 48 procent van de gevallen zou een zorgprofessional een patiënt geen of slechts één optie voorleggen.
Dit terwijl volgens diverse onderzoeken de keuzehulp juist heel erg geschikt is om in gesprek te gaan over de behandelopties. De vragen in de keuzehulp zijn een opstapje om samen te praten over de wensen, voorkeuren en individuele situatie van de patiënt. Bij het gebruiken van een keuzehulp doen zorgverleners er dus goed aan om deze in te bedden in het kader van ‘Samen Beslissen’. De patiënt die een keuzehulp krijgt aangeboden, kan zelf ook kenbaar maken dat hij samen beslissen belangrijk vindt.
Stimuleren keuzehulpen
Het stimuleren van het gebruiken van online keuzehulpen is één van de twee toepassingsgebieden die sinds begin 2018 wordt ondersteund door het Vliegwiel voor digitale innovatie in de zorg. Deze coalitie van voorlopers op e-health gebied stimuleert de ontwikkeling van online keuzehulpen die draagvlak hebben bij de wetenschappelijke vereniging van medisch specialisten en patiëntenorganisaties.
Een goed voorbeeld hiervan is volgens de Patiëntenfederatie, initiatiefnemer achter de coalitie, de nieuwe keuzehulp voor mannen met plasklachten. Hij is ontwikkeld door de wetenschappelijke vereniging van urologen NVU in samenwerking met ZorgKeuzeLab. De patiëntenorganisatie Bekkenbodem4all ondersteunt deze keuzehulp ook.
Geen optimaal gebruik
Het rapport over het gebruik van keuzehulpen is een uitvloeisel van het project ‘Verdere Implementatie Keuzehulpen’, dat is uitgevoerd binnen het KIDZprogramma in 2018. De aanleiding voor het onderzoek was de constatering, dat de beschikbare keuzehulpen die patiëntenverenigingen met zorgverleners hebben ontwikkeld om gedeelde besluitvorming in de zorg te bevorderen, niet optimaal worden gebruikt in de praktijk.
In het onderzoek is gekeken naar:
- Wat maakt dat zorgverleners de geselecteerde consultkaarten en online keuzehulpen wel of niet in de praktijk gebruiken.
- Wat helpt hen of zou hen helpen om dit daadwerkelijk te (gaan) doen.
Bij het onderzoek waren acht keuzehulpen betrokken: vier consultkaarten (‘Artrose in de knie’, ‘Artrose in de heup’, ‘Mogelijkheden voor nierfunctievervangende behandeling’ en ‘Nierfunctievervangende behandeling of conservatieve behandeling’), twee online-keuzehulpen (‘Hartklepvervanging’ en ‘DNA-onderzoek wel of niet’) en twee beslisondersteunende e-tools (‘Nierwijzer’ en ‘Uitbehandeld maar niet uitgepraat’).
Aanbevelingen
Het rapport komt ook met een reeks aanbevelingen voor zowel patiënten- als zorgorganisaties om in de toekomst gericht activiteiten uit te voeren die implementatie van keuzehulpen in het kader van ‘Samen Beslissen’ bevorderen.
Zo kunnen patiëntenorganisaties bevorderen dat keuzehulpen in combinatie met het concept Samen beslissen al bij opleidings- en nascholingstrajecten bekend zijn. Verder moet er gekeken worden naar waar er bij zorgaanbieders al draagvlak is voor concept en keuzehulpen en moeten zorgverzekeraars bekend zijn met de tools - zodat zij die meenemen bij zorginkoopgesprekken.
Zorgaanbieders zoals ziekenhuizen kunnen een planmatige introductie van Samen Beslissen en de rol van keuzehulpen hierin nastreven, inclusief een voortrekker en regulier overleg over de implementatie. Verder kunnen verpleegkundigen een belangrijker rol hebben in het gebruik van de tool met de patiënt. Verder kan het helpen om het gebruik van de tools te integreren in de systemen van het ziekenhuis, zoals EPD, protocollen, inwerkprogramma’s en bestaande voorlichting
Stand van zaken
In het recent verschenen ICT&health 1, 2019, staat een uitgebreid artikel over de stand van zaken op het gebied van het gebruik van online keuzehulpen. Leden van de Vliegwielcoalitie – zorgaanbieders, zorgverzekeraars en de Patiëntenfederatie vertellen hier over bereikte resultaten en drempels die het structureel inzetten van digitale keuzetools nog beperken. In de voorlaatste ICT&health stond een vergelijkbaar artikel over het andere toepassingsgebied dat de Vliegwielcoalitie ondersteunt: digitale tools voor patiënten met hartfalen.
Eind januari bleek al uit promotieonderzoek dat behandelingen meer resultaat opleveren wanneer zorgprofessionals er samen met patiënten over beslissen. tegelijk stelde gezondheidswetenschapper en verpleegkundige Margot Metz in haar onderzoek dat er nog veel te verbeteren is.
