Met behulp van data de kwaliteit van zorg verbeteren én de zelfredzaamheid van cliënten vergroten. Dat gebeurt tot nu toe nog onvoldoende. Onder de vlag van het programma Leren Werken met Data in de gehandicaptenzorg maakt deze sector daarom een inhaalslag. “De vraag is niet óf we iets met data kunnen”, stelt Agnes van der Poel, programmaleider bij Academy Het Dorp, in ICT&health 3. “De vraag is vooral: hoe.”
Bij zorgorganisatie Fokus krijgen mensen met een lichamelijke beperking hulp op afroep. Zij wonen zo veel mogelijk zelfstandig, in zo'n 1.200 woningen door het hele land. 24/7 staan ondersteuners bij dit soort ‘algemene dagelijkse levensverrichtingen’ (ADL) voor cliënten klaar. Dat is intensief: voor zowel cliënt als voor het zorgpersoneel.
Daarom vroeg de organisatie zich af: kunnen we met technologie cliënten in die dagelijks terugkerende taken zelfredzamer maken en tegelijkertijd de ADL-ondersteuners ontlasten? Deze vraag brachten ze in als pilotproject voor het programma Leren Werken met Data in de gehandicaptenzorg.
Naar data-ondersteund werken
Het programma Leren Werken met Data in de gehandicaptenzorg duurt vier jaar, tot en met 2026. Er is een strakke tijdlijn, waar ook de pilot bij Fokus onderdeel van is. Het programma begon in 2023 met ‘voor-wat-voor-wie sessies’, waarin het onderzoeksteam met 16 organisaties in de gehandicaptenzorg op zoek ging naar antwoorden op de vragen: welke data is er? Waar is die data? En: wat kunnen en willen we er eigenlijk mee?
“Er wordt al gewerkt met data in de gehandicaptenzorg, maar vooral nog als stuurinformatie voor het management. De focus van dit programma is anders”, benadrukt programmaleider Agnes van der Poel. “Leren Werken met Data in de gehandicaptenzorg gaat over data-ondersteund werken. Dus: over data inzetten in het zorgproces, om bijvoorbeeld de medewerker en de cliënt te helpen.”
Vijf pilots
Uit de voor-wat-voor-wie sessies kwamen verschillende thema’s voor data-ondersteund werken, zoals: ‘Hoe gaat het met de cliënt?’ en ‘Zelfredzaamheid en eigen regie’. In 2024 startten vijf pilots met verschillende zorgorganisaties. Iedere zorgorganisatie met een pilot werkt met een eigen dataset aan een eigen zorginhoudelijke vraag en een van de thema’s als leidraad. De pilot bij zorgorganisatie Fokus startte afgelopen september. Het thema was helder: zelfredzaamheid en eigen regie voor de cliënt. Maar ook: het ontlasten van ADL-ondersteuners.
“We kwamen erachter dat niet alle benodigde data aanwezig was”, vertelt innovatieadviseur bij Academy Het Dorp Ruud de Nooij. Wanneer cliënten hulp nodig hebben, drukken ze op een daarvoor bedoelde knop. Dan komt de zorgmedewerker. Die registreert alleen niet wát er precies gedaan moest worden. Was het een toiletbezoek, of juist het wisselen van kleding? Ook de duur van de handelingen was niet in beeld. De Nooij vervolgt: “Twee weken lang noteerden ADL-medewerkers de tijdsduur en aard van de handeling daarom op speciale lijsten. Dat deden ze voor drie vooraf geselecteerde cliënten.”
Extra registratiedruk dus, op de toch al belaste zorg. Was dat wel geoorloofd? Van der Poel hierover: “Wat we zagen, was dat zorgmedewerkers het registreren op zichzelf niet toejuichten. Tenzij de gegevens die we daarmee verzamelden, bijdroegen aan betere zorg. Of, zoals in dit geval, aan grotere zelfredzaamheid voor de cliënt. Het registreren diende een duidelijk doel.”
Belangrijke stap
De pilot bij Fokus is inmiddels afgerond. Het maken van passende datavisualisaties, inclusief het bespreken met cliënten, medewerkers en bestuur en het toetsen van aannames, was de laatste stap. De Nooij vertelt: “Voor de organisatie zelf gaf het inzicht: hier ligt potentie. Het bestuur weet nu: we moeten op dit vlak verder met elkaar aan de slag. Dat is een belangrijke stap in de goede richting.”
Lees het hele artikel in ICT&health 3, die halverwege juni verschijnt.
