Schurken en oplichters zijn van alle tijden. Van de wonderolie uit het Wilde Westen tot bloedtest startup Theranos. Maar gebruik hun verkeerde voorbeelden niet om alle innovaties in een slecht daglicht te zetten. Ja, ook ik liet me meeslepen door de belofte van Theranos. En nee, één rotte appel betekent niet dat we de hele mand moeten weggooien.
Kijk hoe in coronatijd eerder als ‘belachelijke’ en ‘onzinnig’ weggezette innovatie zoals beeldbellen en op afstand monitoren een uitweg bieden. Laten we hierop voortborduren en inzetten op verantwoorde toepassing van digitale middelen, ondersteund door transparant en toegepast onderzoek. Zo vermijden we wat niet werkt en kunnen we sneller en beter opschalen wat de zorg wél verder helpt.
Schade door Theranos-gate
Ik kan me nog altijd kwaad maken over ‘Theranos-gate’. Oprichtster en oplichtster Elizabeth Holmes heeft (medische) innovatie op minstens 10 jaar achterstand gezet. Zij heeft meer schade op het gebied van vertrouwen in innovatie aangericht dan de recent opnieuw uitgezonden documentaire hierover doet vermoeden.
Dat betekent niet dat alle innovaties op het gebied van medische en digitale zorgtechnologie ‘too good to be true’ zijn. Veel innovatie die een aantal jaar geleden door medici en wetenschappers belachelijk werden gemaakt, zijn gemeengoed geworden of bieden in ieder geval aantoonbaar meerwaarde.
Enkele voorbeelden:
Beeldbellen (2011, toen Facetalk de spreekkamer bij de patiënt thuis bracht): ‘Belachelijk’, werd geroepen. Patiënten zouden het niet willen, de technologie was er niet klaar voor, het werd niet betaald, en Facetalk loste niets op.
Nu is het juni 2020 en denkt of ervaart in de praktijk een groeiend aantal zorgverleners er(deels noodgedwongen) anders over. Beeldbellen is in de 1,5 meter zorg nog geen gemeengoed, maar wel normaal. De NZa heeft al diverse malen de bekostigingsregels voor beeldbellen versoepeld, recent nog wegens de coronacrisis. Er is beproefde technologie van buiten de zorg die steeds beter wordt.
Monitoren op afstand werd in 2014 nog afgekraakt na een uitzending van VPRO’s Tegenlicht. Genoeg om zorgverleners massaal af te laten haken bij het idee. ‘Gadgets, spielerij, geen evidence based medicine’, stelden medici en wetenschappers.
Inmiddels schalen steeds meer ziekenhuizen pilots met monitoring op afstand via ‘slimme pleisters’ snel op. Om in het ziekenhuis én thuis zonder gevaar voor coronabesmetting vitale functies te meten. Het is nog niet allemaal evidence based, maar het aanbod groeit en wordt door instituten zoals het NeLL op hun waarde beoordeeld.
Apps en wearables, zelfde laken een pak. Zo werden apps waarmee huidkanker sneller gevonden kon worden in 2018 nog als ondeugdelijk weggezet in wetenschappelijk onderzoek. Door de coronacrisis wordt anno 2020 zo’n app door een zorgverzekeraar vergoed.
Zeker, er is een wildgroei aan honderdduizenden, soms dubieuze zorgapps. Maar steeds meer app-startups krijgen alleen geld onder voorwaarde dat de ontwikkeling parallel verloopt aan wetenschappelijk onderzoek en benchmarks. Het Britse Orcha benchmarkt al in 13 landen volgens uniforme wijze e-health apps, zodat niet telkens het wiel uitgevonden wordt. Het NeLL is recent met hen gaan samenwerken. Kortom: het systeem begint zichzelf te reguleren, ook al duurt het vaak even.
De gezondheids-app (health) van Apple (ja, alweer van buiten de zorg) is in veel landen ingeburgerd aan het raken als schakel tussen zorgdata uit onder meer apps en EPD’s. Toen de Apple Watch een ‘ECG’ kon maken, was de cardiologiewereld te klein. Zou nooit kunnen, niet evidence based, vals positieven zouden de zorg overstromen etc. Sindsdien is de grootste hartstudie ooit door Stanford in samenwerking met Apple gedaan, blijkt het device ‘verrassend’ goed te werken voor vroegsignalering en vallen de vals positieven mee.
Of, tot slot: micro- en nanobots die in het bloed heel gericht medicatie afleveren tegen kanker. SF, toekomstmuziek, nog ver weg, werd weer in koor geroepen. Inmiddels heeft het Duitse Max Planck Instituut hiervoor de eerste werkende nanobots ontwikkeld.
Transparant, toegepast onderzoek
Laat helder zijn dat ik vóór transparant onderzoek ben en groot voorstander van toegepast onderzoek. Gewoon gecontroleerd in de praktijk, maar wel op grotere schaal dan wat losse studie van promovendi verspreid over meerdere jaren. Nu moeten we samen, gebaseerd op de recente lessen in Covid-19 tijd, in de praktijk stappen zetten.
Deze pandemie en de gevolgen daarvan voor het werken in de zorg hebben ons ongewild, met veel leed en lijden, een doorkijkje gegeven naar wat aan de horizon wacht: een systeem dat nóg meer onder druk komt. Laten we een volgende curve niet afvlakken, maar de curve voor zijn.
Ik wil daar vanuit mijn rol graag aan bijdragen. Ik ben arts noch verpleegkundige (al had ik graag verpleegkundige willen worden), maar voel me met ruim 40 jaar zorgervaring (ambulance, meldkamer, acute zorg, academisch medische centrum, innovatiecentrum en wereldwijd betrokken bij projecten en strategie) in diverse rollen wél zorgprofessional. Mogelijkheden duiden, partijen en kansen bij elkaar brengen, opleidingsprogramma’s hiermee verrijken en mensen (weer) enthousiast maken, is wat ik probeer te doen.
Weloverwogen keuze voor innovatie
Dat komt niet altijd goed over. Zo is het gesprek over innovaties in de zorg via social media als Twitter aardig verzuurd geraakt. Gelukkig is er nog de échte wereld waarin professionals het gesprek vol aan willen gaan en nieuwsgierig zijn. Zodat ze weloverwogen, zorgvuldig en verantwoord hun keuze maken voor het wel of niet inzetten van innovaties.
Het wordt tijd dat we dat digitale zorg en innovaties van buiten de zorg omarmen als normaal regulier onderdeel van de zorg en het niet als iets aparts blijven benaderen. Dat is iets dat de afgelopen maanden ons geleerd kunnen hebben en waar we ook in de komende maanden nog lering uit kunnen trekken.
Innovatie niet in verdomhoekje
Laat het voorbeeld van Theranos mogelijke navolgers afschrikken. Maar laat het geen aanleiding zijn om innovatie als geheel in het verdomhoekje te zetten. Dat gebeurt tenslotte ook niet met wetenschappelijk onderzoek. Website retractionwatch.com toont regelmatig welk onderzoek wordt ingetrokken omdat de regels niet zijn gevolgd. Zorgen enkele rotte appels hier voor het weggooien van de hele mand? Nee.
Het is en blijft belangrijk om op een verantwoorde wijze innovaties de zorg te laten ondersteunen en verbeteren. Evidence based en op uniforme wijze beoordeeld. De innovatiecurve kan grillig zijn, maar in een aantal gevallen ook – verantwoord – korter.
Dan hoeven innovaties of digitale ondersteuning niet meer als wonderolie weggezet te worden, maar vormen ze een welkome, betrouwbare aanvulling op de zorgverlening. Voor professionals, voor de patiënt, voor familie en mantelzorgers.
