Het Zuid-Limburgse samenwerkingsverband Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg (AWO-ZL) is na het aanhaken van de Noord- en Midden-Limburgse zorgorganisaties De Zorggroep, Proteion en Stichting Land van Horne uitgebreid naar de hele provincie. Het vanuit de Universiteit Maastricht (UM) geïnitieerde 'living lab' voor innovatie in de ouderenzorg gaat nu verder als Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg (AWO-L).
Met die uitbreiding beslaat de nu verder uitgebreide werkplaats ruim 185 zorglocaties met zo'n 50.000 cliënten en ongeveer 27.000 medewerkers. De Academische Werkplaats Ouderenzorg heeft als doel om via wetenschappelijk onderzoek betere en nieuwe zorg voor ouderen te realiseren. Binnen het living lab worden door mensen uit de praktijk beleid, onderzoek en onderwijs, kennis en ervaring uitgewisseld. De werkplaats is reeds in 1998 ontstaan. Professor Jan Hamers ging destijds een samenwerking aan tussen één enkele zorginstelling in Kerkrade en de Universiteit Maastricht.
Samenwerking voor innovatie ouderenzorg
Dat gebeurt met name in de vorm van duobanen. Daarbij werken wetenschappers van de universiteit mee in zorgorganisaties, terwijl medewerkers van zorgorganisaties op hun beurt meewerken in projecten met mbo, hogeschool en universiteit. Deze werkwijze van het samenwerkingsverband heeft haar succes inmiddels bewezen als het gaat om noodzakelijke vernieuwing in de zorg voor ouderen mogelijk te maken. Enkele voorbeelden van concrete innovaties en onderzoeken binnen de Academische Werkplaats Ouderenzorg zijn:
- Ouderen met een complexe zorgvraag die in het verpleeghuis wonen krijgen steeds vaker te maken met verhuizingen, al dan niet vrijwillig. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is dat vastgoed in de verpleeghuissector deels verouderd is en niet meer aan de eisen van de huidige tijd voldoet. De werkplaats coördineert een grootschalige landelijke studie naar de impact van al deze verhuizingen uit hun vertrouwde omgeving op zorgbehoevende ouderen.
- Ook met het oog op de coronacrisis doet de werkplaats wetenschappelijk onderzoek in de Nederlandse ouderenzorg. Sinds afgelopen zomer worden 76 verpleeghuislocaties in Nederland gevolgd via een zogenoemde monitorstudie, die heeft bijgedragen aan de verruiming van het bezoekverbod aan het einde van de eerste golf en bovendien aan het besluit van de minister om geen landelijk verbod meer in te stellen tijdens de tweede golf. Ook leverde de studie belangrijke inzichten op in de werkdruk van medewerkers. Daarnaast werkte de AWO-L mee aan de ontwikkeling van richtlijnen voor coronazorg thuis en in verpleeghuizen en ook voor de revalidatie van ouderen die een COVID-19 infectie hebben doorgemaakt.
- In de nieuwe wet Zorg en Dwang die afgelopen jaar van kracht werd, is bepaald dat gedwongen zorg zoals het vastbinden van bewoners in verpleeghuizen, niet zomaar mag worden toegepast. De wet is mede tot stand gekomen door wetenschappelijke inzichten vanuit de werkplaats. Ook is door de werkplaats wereldwijd de eerste studie verricht naar het toepassen van onvrijwillige zorg bij thuiswonende ouderen. Op dit moment werkt het team hard aan een methode en richtlijnen om onvrijwillige zorg ook in de thuissituatie te voorkomen.
- ‘Ruimte voor Zorg’ is een nieuwe methode om kwaliteit van zorg vanuit het perspectief van cliënten te meten. Deze is samen met ouderen en zorgverleners ontwikkeld en wordt de komende jaren landelijk uitgerold. In aanvulling op het jarenlange onderzoek naar kwaliteitsindicatoren binnen de Landelijke Prevalentiemeting Zorgkwaliteit en een nieuwe onderzoekslijn naar ‘de vitale medewerker’ wordt zo een completer beeld van kwaliteit van zorg verkregen.
- Nieuwe onderwijsmethoden zijn ontwikkeld zoals het gebruik van Virtual Reality en hybride leervormen. Binnen Zuyd Hogeschool zijn onlangs de eerste verpleegkundigen afgestudeerd via het vanuit de werkplaats opgezette duaal programma Ouderenzorg. In 2020 is bovendien de specialisatie Ouderengeneeskunde gestart aan de Universiteit Maastricht. Ten slotte werken veel mbo-, hbo- en wo-studenten mee aan inhoudelijke projecten binnen de werkplaats.
Het feit dat de ouderenzorg sneller moet innoveren is al geruime tijd een hot topic. Samenwerken en van elkaar leren, in plaats van allemaal zelf het wiel uitvinden, kan daarbij helpen. Het Limburgse samenwerkingsverband is niet het enige voorbeeld van regionale samenwerking. Het West-Brabantse project ‘Anders Werken’ heeft ook al de nodige positieve resultaten opgeleverd. Andere regio’s, waaronder Friesland, hebben al aangegeven die aanpak ook te willen overnemen.
Academische Werkplaats
De Academische Werkplaats Ouderenzorg is in de afgelopen 22 jaar uitgegroeid tot een structureel samenwerkingsverband tussen de grote Zuid-Limburgse zorgorganisaties (Meandergroep Zuid-Limburg, Sevagram, Envida, Cicero Zorggroep, Zuyderland, Vivantes) en vier kennisinstellingen (Gilde Zorgcollege, Zuyd Hogeschool, VISTA College en Universiteit Maastricht).
Door de uitbreiding met drie Noord- en Midden Limburgse zorgorganisaties zijn nu feitelijk bijna alle Limburgse kennisinstellingen en zorgorganisaties op het vlak van de ouderenzorg verenigd in één samenwerkingsverband. Daarnaast is er ook nog een aantal kleine Limburgse zorgorganisaties die wel meedoen aan verschillende projecten, maar die (nog) geen kernpartner zijn van de Academische Werkplaats.
