Steeds vaker is de patiënt het slachtoffer van een storing in de Informatietechnologie (IT) van ziekenhuizen. De patiënt ondervindt hierdoor vertragingen in het primaire zorgproces. De polikliniek en operatiekamers sluiten hun deuren, er is een opnamenstop van toepassing en ambulances moeten door de sluiting van de Spoedeisende Hulp (SEH) kostbare en mogelijke levensreddende minuten omrijden naar het volgende ziekenhuis. Dit is één van de scenario’s die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden.
In 2019 haalden 13 ziekenhuizen het regionale en landelijk nieuws met een forse IT-storing. Recent nog het Amphia Ziekenhuis.Het gevolg: lange wachttijden voor de patiënt. Acht ziekenhuizen stelden meerdere operaties uit en bij drie ziekenhuizen ging de SEH dicht. Het aantal nieuwsberichten uit 2019 staat gelijk aan het aantal nieuwsberichten in 2018, toen vijf ziekenhuizen hun operaties uitstelde en bij vier ziekenhuizen de SEH dicht ging.
Aantal IT-storingen groeit gestaag
Terugkijkend op het afgelopen decennia zijn er ruim 65 nieuwsberichten te vinden. Uit een analyse van deze nieuwsberichten komt naar voren dat 37 ziekenhuizen bij elkaar honderden operaties uitstelden en dat de SEH 20 keer is gesloten. In 18 gevallen ging de polikliniek dicht. Een storing duurde het afgelopen decennia gemiddeld (mediaan) ongeveer vijf uur met uitschieters tot vijf dagen (16-03-2010, aZM). Voor de patiënt betekent dit dat de SEH en operatiekamers het afgelopen decennia respectievelijk minimaal 270 uur en 255 uur niet beschikbaar is geweest, een aantal dat elk jaar lijkt te stijgen.
De oorzaak ligt in de meeste gevallen aan een storing in de onderliggende I(C)T-infrastructuur, waardoor systemen zoals het elektronisch patiëntendossier (EPD) tijdelijk niet beschikbaar zijn.
Papierloze ziekenhuis
Het afgelopen decennia is het een trend bij bestuurders om een papierloos ziekenhuis na te streven. Zo claimt het Westfriesgasthuis in Hoorn (tegenwoordig onderdeel van het Dijklander ziekenhuis) in 2011 het "eerste ziekenhuis in Nederland te zijn waar de patiëntinformatie volledig papierloos wordt bijgehouden" . Een groot aantal ziekenhuizen heeft een vergelijkbare ambitie.
Deze trend wordt versterkt door populaire ‘adoptiemodellen’ zoals het Electronic Medical Record Adoption Model (EMRAM) van HIMSS Analytics. Dit model geeft de mate van digitalisering aan. Level 7 houdt in dat het patiëntendossier (inclusief uitslagen, documenten en medische beelden) volledig digitaal is en dat het ziekenhuis deze data analyseert om de zorg nog verder te digitaliseren en te verbeteren.
Het gevolg van deze digitaliseringstrend is dat een ziekenhuis geheel afhankelijk is geworden van IT. Een IT-storing heeft hetzelfde effect als een storing in de nutsvoorzieningen zoals stroom en water.
Complexiteit van IT
Naast de digitaliseringstrend neemt ook de complexiteit van IT binnen ziekenhuizen toe. Een ziekenhuis heeft gemiddeld 300 zorg- en bedrijfsondersteunende applicaties, centrale gegevensuitwisseling en koppelingen van -en naar de diverse deelsystemen. Veel van deze systemen hebben een afhankelijkheid van elkaar en draaien daarnaast veelal op verschillende (versies) besturingssystemen.
Een deel van de gebruikte systemen kan ook verouderd zijn, omdat bijvoorbeeld de leverancier niet meer bestaat of geen updates uitbrengt, en de toepassing noodzakelijk is voor het primaire proces. De informatie die de applicaties met elkaar verwerken is enorm en wordt door het gehele ziekenhuis gebruikt, van de directe patiëntenzorg, facturatie tot het nemen van strategische (organisatorische) beslissingen.
Oplossing niet eenvoudig
Door de toenemende complexiteit van IT is een oplossing niet eenvoudig beschikbaar. Een incident is ook niet volledig uit te sluiten door zowel menselijk- als technisch falen. Een goede backup- en noodvoorzieningen is dan ook een must. Het is daarbij belangrijk dat ziekenhuizen zich goed voorbereiden op een mogelijke grootschalige IT-storing. Dit kan door bijvoorbeeld jaarlijks een grootschalige IT-storing te simuleren. Voor (BHV) brandoefeningen en andere calamiteiten is dit gebruikelijk maar lang niet altijd voor de IT.
Om de complexiteit van IT te reduceren is inzicht krijgen in de gehele informatievoorziening belangrijk. Wat is het ziekenhuisbeleid. Hoe verlopen de primaire (zorg)processen en welke informatiestromen en hun verwerkende applicaties horen daarbij? Hoe is de onderliggende infrastructuur uitgevoerd?
Door het beantwoorden van deze vragen wordt er inzicht verkregen in de informatievoorziening. Afhankelijkheden tussen applicatie, informatie en de primaire (zorg)processen zijn hierdoor eenvoudig te identificeren, evenals eventuele knelpunten en risicogebieden. Door deze inzichten zijn mogelijke IT-storingen te identificeren en te reduceren.
