‘Survival of the fittest’ is een term die vaak gekoppeld wordt aan Charles Darwin. De term komt echter van een econoom, Herbert Spencer, die wel geïnspireerd was door het beroemde boek van Darwin, ‘On the origin of species’ uit 1859. Darwin werd op zijn beurt in 1869 weer geïnspireerd door de quote en nam hem over in de 5e druk van ‘On the origin of species’. Survival of the fittest betekent niet het recht van de sterkste, maar heeft er mee te maken dat degenen die zich het best aanpassen de beste overlevingskansen hebben. ‘To fit’ is ook Engels voor passen.
Staande houden… en overleven!
Deze inleiding heb ik even nodig om een bruggetje te maken naar de manier waarop wij ons als huisarts anno 2023, in wat nog steeds voelt als het tijdperk na de coronacrisis, staande kunnen houden. Die coronacrisis was een dieptepunt, maar het is nou ook niet zo dat na die tijd er een moment van diepe rust en ontspanning is gekomen. De volgende crises dienden zich al meteen weer aan.
De al jaren voorspelde grijze golf is nu echt voelbaar in de ongunstige zin van: Méér mensen die zorg nodig hebben versus mínder mensen die zorg kunnen bieden. En de beloofde vermindering van regeldruk is vooral merkbaar als een toename van formulieren om de regeldruk te meten. Van heel veel collega’s hoor ik dat het op het moment ook wel écht overleven is! Omdat slimmer werken al jaren mijn interesse heeft - ik geef onder andere workshops onder het vaandel van 'Organiseer Je Praktijk' - kon ik het niet laten hier ook een blog over te schrijven.
Werkdruk blijft stijgen
De meeste artsen zijn nog op een redelijk traditionele manier opgeleid. Een degelijke opleiding in anatomie, fysiologie, ziektebeelden en therapieën. In onze specialisatie, in de praktijk, gaan we patiënten zien die naar onze spreekuren komen. En als ze heel ziek zijn, gaan we naar ze toe. Af en toe bellen we ze op. Als het heel druk wordt, werken we een half uurtje door. Als het nog drukker wordt, werken we een heel uurtje door. Maar inmiddels zitten de meesten van ons in de fase dat het nog veel, heel veel drukker wordt, en werken we twee uurtjes, drie uurtjes door. En waar zit onze grens?
Al ruim vóór Corona waren er hier en daar al wat wilde ideeën over eConsulten, beeldbellen en zorg op afstand. Tijdens Corona zijn we dat al wat massaler gaan omarmen. En nu doen we dat standaard erbij. Zei ik daar ‘erbij’? Ja, want helaas zien we dat heel veel zaken in de praktijk zo langzamerhand erbij gekomen zijn. En het wordt door veel huisartsen ook letterlijk er nog maar even bij gedaan. Geen wonder dat we aan het overleven zijn!
Aanpassen
Sommige huisartsen geven daarom ook aan dat ze dit niet meer erbij willen. En dus stoppen zij er weer mee, in een poging om terug te keren naar de traditionele praktijk. Vaak tegen beter weten in. Want we kunnen bokkig worden en die nieuwe situatie niet wensen en mopperig roepen dat het vroeger beter was, maar daar zal de nieuwe situatie zich niet zo veel van aantrekken. Willen we échte ’survivors’ zijn, dan moeten we naar Darwin kijken. Dan moeten we ‘fitten’, passen. Dan zullen we ons moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Dat vergt wat van ons!
Idealiter zou dit geleerd moeten worden in onze basisopleiding. Of in onze specialisatie. Maar helaas, die opleidingen zijn heel erg gericht op vakinhoudelijke kennis en gaan nog te veel uit van de traditionele situatie. Wat er van ons gevraagd wordt, is dat we accepteren dat we energie moeten stoppen in het ánders omgaan met de realiteit. Gewoon simpel je spreekuur doen en verder wel zien, das war einmal, welkom in de nieuwe realiteit. En het goede nieuws: Eenmaal ‘fit’ is het heel goed te doen en biedt het weer nieuwe mogelijkheden.
Orde scheppen in de workflow chaos
Ik ga zo een poging doen om orde in de chaos te brengen. Maar eerst een waarschuwing vooraf: Als je nog in de modus zit dat je eigenlijk nog niet over wilt naar de nieuwe situatie, dan ga je weerstand ervaren. D:e inleiding was er niet voor niks he? De nieuwe realiteit. Dus. Even ademhalen, en daar gaan we dan:
- Begin eens met een dag, of een paar dagen verzamelen wat je tegenkomt in je workflow. Ik noem eens een paar dingen voor de gemiddelde huisarts. Spreekuur en visites sla ik over, die hadden we traditioneel al. Maar kijk verder. Denk aan postverwerking (papier, edifact). Overlegjes met je assistente, eConsulten,fysieke overlegjes met deze en gene, mail en herhaalrecepten. Hou alles een tijdje bij op een gemakkelijke manier (bijvoorbeeld inspreken, of via een app als Toggle).
- Neem nu ergens een uurtje de tijd en ga nadenken. Nog beter: Ga wandelen en neem je gegevens mee. Mijmer een tijdje en ga van mijmeren naar denken. Bedenk wat de grote brokken en kleine brokjes in deze stroom zijn. Maak een schatting van hoeveel tijd je er dagelijks aan kunt, of wilt, besteden. Een groot brok is bijvoorbeeld twee uur spreekuur, of visites doen. Maar lunchtijd is ook een brok.
- Maak een checklist. Die checklist bestaat uit een keten van brokken en brokjes. Ik noem dat altijd een riedeltje. Voor mij is een riedeltje bijvoorbeeld: herhaalrecepten autoriseren. Overlegjes assistentes beantwoorden, eConsulten doen of post verwerken. Je kunt ervoor kiezen om onderdelen van de riedeltjes compleet af te ronden, of om er bijvoorbeeld maximaal 10 minuten aan te besteden. Maar probeer zo’n riedel wel realistisch tijdsgebonden te houden. Als je 20 minuten plant voor een riedel van 45 minuten, dan gaat het mis. En voor wat betreft de checklist: Dat wekt bij sommigen weerstand op. Want we werken liever op ons gevoel. Het slechte nieuws: Als we op ons gevoel werken in een overmaat aan informatie, dan gaan we heel erg gemakkelijk de minder leuke taken overslaan. Maar die minder leuke taken staan ons aan het eind van de dag evengoed grijnzend op te wachten. Het goede nieuws: Als je even een tijdje met een checklist werkt, dan ga je daar vanzelf gevoel voor krijgen. Hé! Dat wilden we ook graag! Op ons gevoel werken.
- Geef jezelf een paar weken de tijd om aan deze nieuwe manier van werken te wennen. Dat kan 4 weken zijn, maar 8 weken is ook nog realistisch. Binnen zo’n periode ben je over het algemeen aan een nieuwe werkwijze gewend.
- Wélke werkwijze je ook kiest: Binnen een paar jaar gaat het weer wringen. We leven in de informatiesamenleving en die verandert snel. Aan die samenleving zelf kunnen we wellicht wel iets doen, maar onze individuele mogelijkheden zijn daarin toch redelijk beperkt. Maar waar we wel invloed op hebben: Op ‘fitten’! Als we voelen dat het wringt, maak dan ergens tijd om bij stap 1 opnieuw te beginnen. Want alleen op die manier evolueren we mee. En blijven we overleven. Maar beter nog: Blijven we plezier in ons werk houden.
We hebben erg veel van waarde om te beschermen. Waarde voor de maatschappij, waarde voor onszelf en onze teams. We moeten blijven knokken voor die waarde, maar ondertussen moeten we ons ook letterlijk weerbaarder maken en ons aanpassen aan de nieuwe realiteit. Word fit en blijf fit!
Dit is een blog van Bart Timmers, Huisarts, huisarts-opleider, eigenaar Groepspraktijk Huisartsen Bergh en lid van de ICT&health redactieraad.
