Het Joep Lange-symposium, dat onlangs plaatsvond, ging onder meer over de toenemende rol van geavanceerde datatechnologieën en het gebruik van tracking-apps in de volksgezondheid. Tijdens dit symposium werd in het bijzonder de focus gelegd op 'genomic surveillance', het op grote schaal in kaart brengen en volgen van virussen. Deze techniek, hoewel essentieel voor het monitoren en bestrijden van virale ziekten, kent een ongelijke verspreiding over de wereld. Onderzoekers zoals Simon de Jong van Amsterdam UMC pleitten voor een eerlijkere verdeling van deze technologie.
Het Joep Lange-symposium, georganiseerd door het Amsterdam Institute for Global Health & Development (AIGHD), belicht jaarlijks de kruispunten tussen mondiale gezondheidszorg en diverse maatschappelijke en wereldwijde ontwikkelingen. Dit jaar stond het symposium in het teken van de toekomst van genomic surveillance en de impact ervan op de wereldwijde volksgezondheid, met een nadruk op de noodzaak van gelijke toegang tot deze essentiële technologie. Door de Coronacrisis is de grote rol van data in de moderne wereld steeds meer onder de aandacht gebracht.
Vertragingen
Genomic surveillance maakt gebruik van moderne datatechnieken om ziektekiemen te analyseren op genetische kenmerken. Dit stelt onderzoekers in staat om virussen en hun varianten sneller te ontdekken en te volgen. Deze techniek heeft zich bewezen tijdens de COVID-19-pandemie, waarbij vaccins effectief aangepast werden aan nieuwe varianten. Desondanks is de toegang tot deze technologie wereldwijd onevenwichtig. Vooral in Afrikaanse landen wordt er veel minder gemonitord dan in toonaangevende landen, wat leidt tot vertragingen in het identificeren van nieuwe virusvarianten.
In landen die maar weinig monsters nemen kan ontdekking maanden duren. “Deze landen nemen per week 0,01 monsters af per 1 miljoen inwoners”, aldus De Jong. “Hierdoor kan een virusvariant zich verspreiden naar tientallen buurlanden voordat hij wordt gesignaleerd." Dit betekent dat een variant die in Afrika ontstaat pas na circa 160 dagen wordt geïdentificeerd, terwijl een variant uit Europa al na 30 dagen wordt gespot. “70 procent van de Afrikaanse covid-varianten werd eerder in Europa dan in Afrika ontdekt”, weet De Jong.
Ethische overwegingen
Naast de technische aspecten van genomic surveillance, werden ook de ethische overwegingen besproken. Sharifah Sekalala, hoogleraar Global Health Law aan de University of Warwick, wees op de schaduwzijden van het verzamelen van grote hoeveelheden persoonlijke medische gegevens. Met de toename van smartwatches en tracking-apps is er een rijke bron van gezondheidsgegevens ontstaan. Echter, de manier waarop bedrijven met deze data omgaan kan leiden tot verlies van vertrouwen. Sekalala: “Veel persoonlijke data worden onnodig verzameld. Dit komt omdat data voor deze bedrijven worden gezien als een commercieel middel. Gevolg is dat de mensen die dit soort apps gebruiken hun vertrouwen verliezen. Terwijl deze ontwikkeling juist veel kan betekenen voor de volksgezondheid.”
Genomic surveillance & datatechnologie
Genomic surveillance, het op grote schaal volgen en in kaart brengen van virussen, is dus sterk afhankelijk van moderne datatechnologie. Deze technologie stelt onderzoekers in staat om snel en nauwkeurig genetische informatie van virussen te analyseren. Door het identificeren van virusvarianten en het volgen van hun verspreiding, speelt genomic surveillance een belangrijke rol in de volksgezondheid. De effectiviteit van deze methode wordt beperkt door wereldwijde ongelijke toegang tot geavanceerde datatechnologieën, waardoor sommige regio's achterblijven in de strijd tegen virale ziekten.
De uitdagingen en mogelijkheden van genomic surveillance reiken echter verder dan alleen de technische implementatie. Het gaat om het vinden van een balans tussen de voordelen voor de volksgezondheid en de privacy van individuen.
