De zorg kan zich geen stilstand veroorloven; de pauzeknop mag niet ingedrukt worden; de uitdagingen in de zorg veranderen niet door de nieuwe politieke ontwikkelingen. Het zijn enkele van de voornamelijk negatieve reacties van brancheorganisaties in de zorg op de val van het kabinet-Schoof. Er is grote vrees over de voortgang van belangrijke akkoorden zoals IZA-opvolger AZWA. Zorgminister Fleur Agema is net als andere PVV-bewindslieden opgestapt, wat betekent dat haar taken waargenomen moeten worden door een bewindspersoon van een van de overige drie coalitiepartijen.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft door de val van het kabinet zelfs twee van de drie bewindslieden verloren: minister Fleur Agema en staatssecretaris Vicky Maeijer (Langdurige en Maatschappelijke Zorg). Alleen Vincent Karremans (VVD), staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport, is aangebleven. Agema heeft in diverse media-uitingen aangegeven dat zij erg teleurgesteld is en graag door had willen gaan, maar dat zij solidair is met partijleider Geert Wilders. Dit laatste geeft ook Maeijer aan. Eerder deze week had Agema nog aangekondigd dat er de komende twee jaar 800 miljoen euro vrij kwam voor de inzet van AI om administratielasten in de zorg te beperken.
Impact op AZWA onduidelijk
Het is onduidelijk wat het vertrek van de PVV uit de coalitie en uit het kabinet betekent voor het AZWA (Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord). Het AZWA is bedoeld als een uitbreiding van het IZA, met als doel de samenwerking tussen het sociaal en zorgdomein te versterken en de uitvoering van het IZA te versnellen. Deze week donderdag zouden na moeizame onderhandelingen en meermalig uitstel alsnog handtekeningen onder het akkoord – en de financiering voor de gemaakte afspraken - gezet worden. Dat gaat nu niet door.
Het bestuurlijk overleg over de opvolger van het Integraal Zorgakkoord (IZA) - het (AZWA) – gaat volgens VWS vooralsnog wel door. Het eerstvolgende overleg staat gepland voor half juni. Ook voor het hoofdlijnenakkoord (HLO) 'Samen voor kwaliteit van bestaan' zou de kabinetsval niet het einde betekenen. Staatssecretaris Vicky Maeijer (Langdurige en Maatschappelijke Zorg) bood het HLO op 3 juni 2025 aan de Tweede Kamer aan. In het HLO, onderdeel van het AZWA, staan het terugdringen van het arbeidsmarkttekort en het toegankelijk houden van de ouderenzorg en ondersteuning voor iedereen die die zorg nodig heeft centraal.
Reacties op val kabinet
Hieronder volgen de reacties van een aantal branche- en koepelorganisaties op de val van het kabinet-Schoof op 3 juni.
Ad Melkert, voorzitter van ziekenhuiskoepel NVZ, stelt dat de politieke ontwikkelingen van 3 juni de uitdagingen van de zorg niet veranderen. “We willen de groeiende zorgvraag opvangen en het werken in de zorg aantrekkelijk houden. We kunnen ons geen stilstand veroorloven bij de dringende opdrachten in de zorg. De NVZ blijft daarom samen met de andere zorgpartijen werken aan de toekomst van de zorg in Nederland. Het Integraal Zorgakkoord blijft daarvoor leidend, en onverminderde steun vanuit de politiek blijft noodzakelijk.”
Voor de Federatie Medisch Specialisten (FMS) is het nieuwe uitstel van het AZWA erg zuur. Maandenlang hebben vele zorgpartijen keihard gewerkt aan de inhoud van dit akkoord en al dat werk mag nu niet voor niets zijn geweest, zo valt te lezen in een eerste reactie. Medisch specialisten lopen nu al dagelijks tegen de schaarste aan, er zijn lange wachtlijsten, de beschikbaarheid van operatiekamers en scanners is beperkt.
“We hebben elkaar op inhoud gevonden, stonden op het punt goede afspraken met elkaar te maken en dat mag nu niet verloren gaan omdat het kabinet is gevallen”, benadrukt Selma Tromp, vicevoorzitter van de Federatie. “De intentie is om snel samen toe te werken naar een werkagenda. Met alle betrokken partijen moeten we bijdragen aan oplossingen voor de zorg.”
Tromp roept alle zorgpartijen en alle politieke partijen op om achter de zorgverleners te gaan staan. De wachtlijstproblematiek moet worden aangepakt; databeschikbaarheid moet verbeterd worden; de administratielast teruggedrongen. “We moeten vooruit met passende zorg en met de transparantie van kwaliteitsinformatie. Ook zonder missionair kabinet is stilstand geen optie: de zorg vraagt om beweging en daadkracht. Dat zijn we aan onze patiënten verplicht.”
Geen pauzeknop
Ook V&VN (Verpleegkundigen &Verzorgenden Nederland) is teleurgesteld dat na lange onderhandelingen de bijna bereikte zorgakkoorden AZWA en HLO alsnog dreigen te sneuvelen. Belangrijke besluiten om de personeelstekorten te bestrijden en de zorg toegankelijk te houden worden door de kabinetsval waarschijnlijk vooruitgeschoven. “De zorg kan nu geen pauzeknop gebruiken”, stelt V&VN-voorzitter Bianca Buurman. “We moeten door.”
Buurman hamert op het belang om snel duidelijke afspraken te maken over de toekomst van de zorg, zoals forse blijvende investeringen voor het opleiden en bij- en nascholen van verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. Ook zou er veel geld vrijgemaakt worden voor het terugdringen van administratieve lasten. “Daar is op het laatste moment de stekker uitgetrokken. Inmiddels is bekend dat in de loop van de maand de betrokken partijen verder praten over wat er nog mogelijk is binnen deze nieuwe politieke realiteit."
V&VN roept de Tweede Kamer nu op om haar verantwoordelijkheid te nemen en die maatregelen door te laten gaan die leiden tot het aantrekkelijker maken van de zorg. “Laat zorgprofessionals niet de dupe worden van politieke stilstand”, benadrukt Buurman. “Schuif noodzakelijke maatregelen niet jaren vooruit. De zorg kan niet wachten.”
Cruciale afspraken
Vanuit de ggz uiten cliënten- en naastenkoepel MIND, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de Nederlandse ggz hun bezorgdheid over het dreigend stilvallen van het AZWA. Voor de ggz zijn de gemaakte afspraken om mensen met complexe mentale problemen eerder te helpen cruciaal om wachttijden te verminderen en de zorg beter te organiseren.
‘Wij vinden het pijnlijk dat dit akkoord nu stil dreigt te vallen, terwijl de druk op de geestelijke gezondheidszorg steeds groter wordt’, aldus een gezamenlijke verklaring. ‘Daarom blijven wij, samen met zorgaanbieders, verzekeraars en gemeenten, werken aan verbeteringen voor onze sector die ook zonder het AZWA mogelijk zijn. Tegelijkertijd is het nodig dat we met elkaar goede afspraken maken. We roepen het demissionaire kabinet daarom op de gesprekken rondom het AZWA door te zetten en tot een akkoord te komen en niet te wachten tot een nieuw kabinet.’
André Rouvoet, voorzitter van GGD GHOR Nederland, vindt het doodzonde dat door de val van het kabinet-Schoof het AZWA niet kan worden afgerond. Er lag een stevig pakket conceptafspraken op tafel. “De beweging naar de voorkant en meer focus op gezondheid is echt broodnodig. De winst van het AZWA is juist dat de zorgsector samen met de publieke gezondheidszorg en het sociaal domein die beweging naar de voorkant wil versterken. Want wanneer het gaat over het voorkómen van zorgvraag, moet het zeker ook gaan over het gezond houden van mensen.”
Het belang van collectieve preventie en een focus op gezondheid is onmisbaar om de zorg te verlichten en het welzijn van mensen in Nederland te vergroten, benadrukt Rouvoet. “Door structureel in te zetten op de publieke gezondheid kunnen de GGD’en helpen met het verminderen van de zorgvraag en het personeelstekort in de zorg. Wanneer succesvolle interventies structureel gefinancierd worden, kunnen ze in regio’s door heel Nederland ingezet worden, waarmee de positieve impact kan worden vergroot.”
‘Samen verder’
Eerstelijnsbelangenbehartiger InEen stelt dat de bij het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord betrokken partijen samen verder willen. Hiervoor dient onder meer het eerstvolgende bestuurlijk overleg over de AZWA half juni. InEen zal zich tijdens dit overleg onverminderd inzetten om de gemaakte afspraken, inclusief passende randvoorwaarden, afgerond te krijgen.
“Belangrijk voor het toegankelijk houden van de zorg is de beweging naar de voorkant”, onderstreept InEen-voorzitter Ruben Wenselaar. “Dat vereist verdere versterking van de eerstelijnszorg en een goede samenwerking met het sociaal domein. Daar hebben we in het AZWA afspraken over gemaakt.”
Het AZWA bevat volgens InEen cruciale afspraken voor de huisartsen- en eerstelijnszorg:
- Continuïteit: ondersteuning van praktijkhouders, stimuleren dat huisartsen werken met een vaste patiëntenpopulatie en verbetering van huisvesting.
- Versterking van de eerste lijn: meer tijd, betere samenwerking in de wijk en de regio.
- Minder administratie: focus op zorg in plaats van formulieren.
- Betere verbinding met het sociaal domein.
- Betrouwbare wachtlijsten en betere doorstroom naar GGZ voor ernstige patiënten.
Geen vertraging op inhoud
Zorgverzekeraars Nederland laat weten de vertraging van de aanpak van vele uitdagingen in de zorg te betreuren. Deze vertraging op het proces mag geen vertraging op de inhoud betekenen, want dat is iets dat de zorg niet kan gebruiken, aldus ZN. De bij ZN aangesloten zorgverzekeraars willen daarom samen met andere betrokken partijen door gaan met de noodzakelijke stappen om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden voor alle verzekerden. ‘Om die reden zullen we ons in het verlengde van de gesprekken rond het AZWA inzetten voor een werkagenda voor de toekomst van de zorg.’
Belangrijke uitgangspunten hierbij blijven volgens het dempen van het arbeidsmarkttekort, het beheersen van wachttijden, het kunnen bieden van zorg die nodig is, het halen van belangrijke transitiedoelen en nauwere samenwerking met het sociaal domein. ‘Met de waardevolle afspraken die tot nu toe gemaakt zijn kunnen we daarmee de impact maken die de komende jaren nodig is.’
