Groeiende wachtlijsten in de ggz en eerstelijnszorg, toenemende druk op verpleeghuizen, een niet te overbruggen personeelstekort en dalende financiële resultaten van ziekenhuizen. Het zijn allemaal signalen van een ‘zorginfarct’ dat de toegankelijkheid van de gezondheidszorg op het spel zet. Reden voor een reeks zorgorganisaties om te komen tot een manifest waarin zij oproepen tot concrete maatregelen om een duurzame toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg te waarborgen.
Het manifest is tot stand gekomen op initiatief van bestuurders van enkele tientallen zorgorganisaties, stakeholders in de zorg en de branchegroep Zorg van BDO Accountants & Adviseurs. Deze organisatie repte in oktober 2018 al over een dreigend zorginfarct omdat de financiële gezondheid van ziekenhuizen achteruit holt.
Volgens het manifest is herinrichting van het zorglandschap hard nodig om een ‘zorginfarct’ te voorkomen. ook de overheid moet hierin een duidelijker rol in nemen. De urgentie is hoog, aldus een persbericht van BDO, omdat voor steeds meer patiënten de toegankelijkheid van zorg op het spel komt te staan.
Nieuw zorgstelsel nodig
Die toegankelijkheid kan alleen worden geborgd als het huidige zorgstelsel, dat is gebaseerd op controle, complexiteit en compliance, wordt omgevormd tot een stelsel dat transparantie, eenvoud en samenwerking als uitgangspunten heeft. Met dit paradigma als nieuw uitgangspunt benoemen de bij het manifest betrokken zorgorganisaties tien concrete maatregelen. Die moeten snel opgepakt worden door het totale speelveld, van de zorgorganisaties zelf tot zorgverzekeraars en natuurlijk de overheid als belangrijkste facilitator.
‘Door samenwerking binnen de integrale gezondheidzorg maximaal te faciliteren en nieuwe technologie en medicatiemogelijkheden te omarmen kan de doelmatigheid en betaalbaarheid van de Nederlandse gezondheidszorg worden veiliggesteld’, aldus de opstellers van het manifest. Zo wordt er gepleit voor meer transparantie en minder regeldruk, het stimuleren van netwerkzorg, een passende data-infrastructuur en het faciliteren van innovatie en digitalisering.
Op kostengebied moet er gewerkt worden aan het elimineren van ‘perverse productieprikkels’en het financieren van gezondheid in plaats van productie. Dit betreft vooral de kostenstructuur die ooit werd ingevoerd om wachtlijsten weg te werken. Na het wegwerken van deze wachtlijsten bleef het vergoedingenstelsel in stand, met overbehandeling en overmedicatie als gevolg.
Houdbaarheid van zorg
In een reactie stelt brancheorganisatie Actiz (langdurige en thuiszorg) dat het manifest een waardevolle bijdrage levert aan het noodzakelijke maatschappelijk debat over toekomst van de zorg.
‘Houdbaarheid van de zorg - in het bijzonder de zorg voor ouderen - gaat de hele samenleving aan en iedereen die deel uitmaakt van die samenleving. Zorg voor ouderen moet opnieuw doordacht en opgezet worden om de eerstkomende decennia met de beschikbare mensen en middelen onze ouderen goede kwaliteit van leven te kunnen bieden.’
De actiepunten
Hieronder volgt een samenvatting van de 10 maatregelen en actiepunten waartoe wordt opgeroepen. Het volledige manifest is hier te lezen.
Nieuw paradigma: niet ziekte bekostigen, maar gezondheid
Dat een paradigmaverandering geen utopie is, bewijst Finland. Het land steeg fors in de lijst van meest gezonde landen ter wereld door een financieringsstelsel in te voeren dat gebaseerd is op het financieren van gezondheid in plaats van productie.
Actiepunt: upgrade huidige bekostigingswijze zonder perverse productieprikkels en financieren van gezondheid in plaats van productie.
Een gezonde samenleving, waarin kwaliteit van leven voorop staat
Burgers moeten gefaciliteerd en geholpen worden om de verantwoordelijkheid voor hun eigen gezondheid te nemen, onder gedeeltelijke regie van de overheid.
Actiepunt: programma voor een gezonde samenleving voor iedereen. Plaats daarbij de ethische en solidariteitsdiscussie nadrukkelijk op de agenda.
Zorg voor transparantie
Naast marktwerking meer transparantie, minder regeldruk die de sector transparant maakt.
Actiepunt: maak werk van transparantie, met name op het gebied van kosten en uitkomsten van zorg. Verlaag de administratieve lasten door het afschaffen of vereenvoudigen van wetgeving.
Zorg voor een gelijk speelveld
In de zorg wordt al volop winst gemaakt en gedeeld met (private) financiers. Bijvoorbeeld in de medisch specialistische zorg is winstdeling echter niet toegestaan. Ziekenhuizen maken minder rendement terwijl ze moeten investeren in nieuwe technologie en innovatie. Tijd voor een keuze: winstdeling in de zorg toestaan of niet?
Actiepunt: maak voor de hele sector een fundamentele keuze rond de vraag of gereguleerde winstuitkering in de zorg is toegestaan of niet.
Stimuleer netwerkzorg
De zorg van de toekomst vindt plaats in regionale en landelijke netwerken, waarin eerstelijns, ziekenhuizen, revalidatie- en care-instellingen naadloos met elkaar samenwerken. Het afbreken van de bekostigingsschotten tussen instellingen onderling en tussen financiers, is hard nodig om dergelijke samenwerking mogelijk te maken.
Actiepunt: werk aan een (juridische) infrastructuur waarin organisaties echt goed kunnen samenwerken en waarin financiers en zorgverzekeraars die ketensamenwerking optimaal kunnen ondersteunen.
Zorg voor passende data-infrastructuur
De burger heeft straks zijn zorgdata in eigen beheer. Er is helderheid en regie nodig op ICT-gebied. De datastructuur kan het denken vanuit gezondheid vergaand faciliteren. Koppel algoritmen, op een privacybewuste manier, aan een nationale, niet-commerciële zorgdata-infrastructuur.
Actiepunt: neem regie op het data-dossier. Zorg dat data kunnen worden gedeeld op een veilige en gestructureerde manier en stimuleer het veilige gebruik van algoritmes.
Faciliteer innovatie en digitalisering
Het wurgende personeelstekort vereist radicale innovatie. Zaken als thuismonitoring, app-technologie, online consults en online platformen ten behoeve van medische condities, dienen de komende jaren grootschalig te worden uitgerold.
Actiepunt: faciliteer digitale transformatie maximaal. Zorg voor regie op landelijk niveau zodat ontwikkelde initiatieven tot innovatie en digitalisering breed worden gedeeld.
Stimuleer werken vanuit ‘positieve gezondheid’
Huber stelt: ‘Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.’ Dat is nog te veel onbenut. Meer dan 50 procent van de patiënten heeft tenminste één chronische aandoening. De integratieve geneeskunde heeft bewezen juist bij chronische aandoeningen voordelen op te leveren, in Nederland wordt daar maar beperkt gebruik van gemaakt.
Actiepunt: onderzoek de barrières in de zorg die werken vanuit positieve gezondheid dwarsbomen. Agendeer de vraag hoe kan worden gekomen tot een werkelijk integratieve gezondheidszorg.
Zonder (medisch) ondernemerschap gaat het niet gebeuren…
Het spook van conflicterende belangen en regelgeving belemmert de executiekracht in de sector. Dat brengt de toekomst niet naderbij. Ondernemen om netwerkzorg dichterbij te brengen wel, van niets iets maken. En DOEN.
Actiepunt: maak medisch ondernemen en bedrijfsmatig werken geaccepteerd. Stimuleer nieuwe initiatieven, ook in het financieringssysteem.
… de overheid moet actie nemen om de voorwaarden te scheppen
Er is een belangrijke rol voor de overheid weggelegd: pak de handschoen op.
Actiepunt: overheid onderneem actie want het versnipperde en inmiddels te complex geworden zorgveld kan de transformatie die benodigd is niet alleen volbrengen. Het heeft daarbij een overheid nodig die faciliteert.
