Nederlandse zorgmedewerkers hebben in de afgelopen twee jaar geen verbetering gezien in de ICT-voorzieningen waar zij mee werken. Dat stelt ICT-dienstverlener Ictivity. Nu, net als bij eerder onderzoek in 2017, beoordeelden zorgmedewerkers de ICT-voorzieningen met gemiddeld een 6,9. 13 procent van de zorgmedewerkers uit het onderzoek (523 respondenten) geeft de ICT die voorhanden is zelfs een 5 of lager. Er is bij de vraagstelling geen verschil gemaakt tussen IT-infrastructuur zoals WiFi, systemen zoals het EPD, devices zoals smartphones en tablets en e-health toepassingen.
Hoewel het gemiddelde rapportcijfer gelijk is gebleven aan dat van 2017, geeft twee derde van de zorgmedewerkers wel aan dat hun zorginstelling in de afgelopen twee jaar op digitaal gebied vooruit is gegaan. Dat is volgens Ictivity een belangrijke ontwikkeling. 66 procent van de ondervraagde zorgmedewerkers gelooft namelijk dat goede ICT leidt tot een betere focus op de zorgverlening aan cliënten.
Wel vindt 74 procent van de zorgmedewerkers dat de kosten van ICT niet ten koste mogen gaan van budgetten voor de zorg van cliënten. Een zorgverlener uit de gehandicaptenzorg formuleert het zo: "Alle ICT-ontwikkelingen kosten veel geld, voordat het efficiënt gaat werken. Daarna kan het kostenbesparend gaan werken. Sneller en directer rapporteren, geen hele papierwinkel meer, en ga zo maar door."
Onlangs kwam ziekenhuiskoepel NVZ nog met het verzoek voor een eenmalige bijdrage vanuit de overheid voor bekostiging van hogere salarissen voor zorgpersoneel. Dat zou anders ten koste kunnen gaan van de zeer nodige investeringen in ICT en de patiëntenzorg. ICT-investeringen in de ziekenhuissector zouden al langer onder druk staan, zo bleek uit diverse rapportages van de NVZ in 2017 en 2018.
Verandering begint bij bestuur
Bart van Bokhoven, Segment Manager Zorg bij Ictivity, geeft aan dat veel zorginstellingen bezig zijn met het verbeteren van de IT-middelen. Dat zorgmedewerkers hier nog weinig tot geen vooruitgang in ervaren is wat hem betreft niet vreemd. Een verandering van het fundament van het IT-landschap vraagt om draagvlak en een goed doordacht plan. Deze verandering begint bij het bestuur.
Van Bokhoven: "Zij moeten overtuigd zijn van de toegevoegde waarde van IT. Vervolgens vraagt de invoering ook de nodige tijd. Medewerkers moeten stapsgewijs worden meegenomen in het gebruik van de nieuwe IT-middelen. Het daadwerkelijk activeren van de meerwaarde van IT gaat in fases, waarbij het cruciaal is dat medewerkers niet verdrinken in al het nieuwe. Zo behouden zij de mogelijkheid volledig te focussen op waar hun hart werkelijk ligt, namelijk bij de cliënt."
Problemen in meegaan met ICT-trends
Op dit moment gaat volgens zorgmedewerkers – van zorgverleners tot de bestuurslaag – slechts 48 procent van de zorginstellingen mee met de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van ICT. Wat de toekomst betreft, voorziet meer dan een derde (35%) van de zorgmedewerkers problemen in het meegaan met innovatie en ICT-trends. Dit is volgens Van Bokhoven vrij verontrustend, gezien het eerdergenoemde percentage van 66 procent van de zorgmedewerkers die gelooft dat goede ICT bijdraagt aan betere zorg richting cliënten. "Het is dus cruciaal dat zorginstellingen zich blijven ontwikkelen en blijven innoveren op het gebied van ICT", aldus de segment manager zorg in een toelichting aan ICT&health op het onderzoek.
Van Bokhoven stelt dat het er niet veel beter voor staat qua vertrouwen in de overheid, bijvoorbeeld bij het actieplan (Ont)Regel de zorg. "Slechts één op de vijf (22%) medewerkers gelooft dat het actieplan verbeteringen op gaat leveren binnen de sector waarin zij werkzaam zijn. Tot op heden merken zij weinig van het plan dat inzet op minder regels voor zorgverleners en meer tijd voor de cliënt." Administratielasten blijven een groot euvel, dat slechts deels opgelost kan worden door verbetering van ICT-voorzieningen - zoals betere interoperabiliteit tussen informatiesystemen die dubbel registreren overbodig kan maken.
Drempels voor betere ICT
Uit het onderzoek blijkt dat er diverse drempels zijn voor een beter functionerende ICT. Zorgverleners vragen zich bijvoorbeeld af wanneer er daadwerkelijk naar hen geluisterd wordt. Volgens hen worden beslissingen over welke investeringen in ICT nodig zijn om betere zorg aan cliënten te verlenen, te veel van bovenaf genomen. Een medewerker ondersteunende dienst uit de ouderenzorg zegt bijvoorbeeld: "De zorg blijft landelijk een uitdaging voor alle sectoren. Wanneer wordt er eens aan de uitvoerenden gevraagd wat werkbaar is? In plaats van aan iemand die van achter een bureau zaken bedenkt die tijd en geld kosten, maar uiteindelijk niets opleveren."
Ook het chaotische applicatielandschap is volgens Van Bokhoven een grote drempel voor een beter functionerende ICT. "Dit volgt ook uit eerdergenoemd feit dat zorginstellingen vaak niet weten wat precies nodig is op de werkvloer. Men blijft nieuwe systemen introduceren, zonder uit te zoeken waar daadwerkelijk behoefte aan is. Ga daar maar eens aan staan als zorgverlener: de talrijke systemen, regels en portalen die stuk voor stuk om een beetje ICT-kennis vragen. Het klinkt dan niet vreemd in de oren dat ICT voor de gemiddelde zorgverlener een flinke uitdaging is."
Geen groei ICT-kennis
Afgelopen juli bleek uit onderzoek van Ictivity ook al dat de groei van ICT-kennis bij de helft van de zorgmedewerkers de afgelopen twee jaar niet is gegroeid, ondanks de toename van het belang van ICT (van e-mail en EPD tot patiëntgerichte e-health toepassingen). De ontwikkeling van digitale vaardigheden is een belangrijk speerpunt van VWS en de coalitie Digivaardig in de Zorg. In het recent verschenen ICT&health 4 blijkt uit onderzoek van de coalitie dat ICT-medewerkers een belangrijke bijdrage aan betere digitale vaardigheden kunnen leveren.
Er is volgens Van Bokhoven een relatie te leggen tussen de uitkomsten van het nu gepubliceerde onderzoek en de uitkomsten van de studie naar ICT-kennis van medewerkers? Enerzijds stagneert de ICT-kennis omdat zorgmedewerkers voortdurend met nieuwe systemen moeten werken. Het ene systeem is nog niet geland of het volgende dient zich alweer aan. Niet voor niets ziet 64 procent van de zorgmedewerkers het ontstaan van een wirwar aan applicaties als grote toekomstige uitdaging in de zorg.
Ingewikkeld maakt onbemind
Daar komt bij dat veel systemen en toepassingen te ingewikkeld blijken te zijn en daardoor niet goed te gebruiken. Een respondent (zorgverlener uit de thuiszorg) uit het onderzoek geeft het volgende aan: "Oudere medewerkers zoals ik kunnen de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van ICT in de zorg niet bijbenen. ICT is echter noodzakelijk om ons werk te kunnen doen, waardoor ik soms bang ben om mijn baan te verliezen." Een ander (zorgverlener uit de ouderenzorg) stelt dat bijscholing nodig is, maar geld kost. Er zijn wel mooie applicaties voorhanden, maar die worden niet voldoende benut omdat ze niet goed aansluiten of omdat er een gebrek aan kennis bestaat.
Van Bokhoven: "Uit de resultaten van het onderzoek en de reacties van de respondenten wordt duidelijk dat zowel de technologie als de eindgebruiker, de zorgmedewerker, meer aandacht behoeven. Het applicatielandschap, bestaande uit allerlei systemen en toepassingen die lang niet altijd aan elkaar gekoppeld zijn, vormt een grote hindernis. Hier moet orde in aangebracht worden. Als dit fundament gelegd is, moeten zorgmedewerkers stapsgewijs meegenomen worden in het gebruik van nieuwe technologieën. Alleen zo is het mogelijk meerwaarde uit ICT te halen en zorgmedewerkers de mogelijkheid te geven om te focussen op wat echt belangrijk is: de cliënt."
U kunt de resultaten uit het onderzoek ook downloaden.
