Het garanderen van duurzame toegang tot zorg staat centraal in twee nieuwe visies van de zorgverzekeraars op twee cruciale onderdelen van de zorg, de medisch specialistische zorg (ziekenhuizen en zelfstandige behandelklinieken) en de acute zorg. ZN-voorzitter Dirk Jan van den Berg overhandigde beide visiedocumenten de afgelopen week aan minister Kuipers van VWS. Digitale zorg en een goede digitale gegevensuitwisseling vormen belangrijke componenten van beide visies.
ZN heeft de twee documenten opgesteld samen met patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, overheid en andere belanghebbenden. “Allemaal zien we dat een transformatie van het zorglandschap noodzakelijk is”, aldus ZN-voorzitter Van den Berg. “Het hoge niveau van de Nederlandse zorgsector staat onder druk. Zonder koerswijzigingen komt de duurzame toegang tot zorg in het geding.”
Oorzaken zijn de door de vergrijzing stijgende behoefte aan zorg, de krapte op de arbeidsmarkt en de nog alsmaar toenemende zorgkosten. Als gevolg dreigt de medisch specialistische zorg uit zijn voegen te barsten en komt de toegankelijkheid van acute zorg steeds vaker in het gedrang.
Samenwerking centraal
In de ZN-visies staat samenwerking centraal. In de acute zorg zetten de zorgverzekeraars in op zorgcoördinatie tussen verschillende aanbieders om te zorgen dat mensen de juiste zorg op de juiste plek en het juiste moment krijgen en zwaardere zorg waar mogelijk wordt voorkomen.
Om de druk op medisch specialistische zorgaanbieders te verminderen, willen zorgverzekeraars de komende jaren veel zorg dichterbij de patiënt organiseren, in de eigen omgeving. De zorgverzekeraars zetten in op preventie, digitale zorg en het versterken van de eerstelijn, VVT-zorg en het sociaal domein. Medisch specialistische zorg wordt ingezet voor de elementen die meerwaarde hebben voor de patiënt.
De zorgverzekeraars zetten de komende periode beide visies om in initiatieven en concrete maatregelen voor toegankelijke en passende zorg. Van den Berg: “Vanzelfsprekend trekken we daarbij samen op met patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, overheid en andere belanghebbenden. De visies zijn bedoeld om gezamenlijk de juiste richting te kiezen en daarop vervolgens ook door te pakken.”
Medisch-specialistische zorg
De ZN-visie op de medisch-specialistische zorg beschrijft de gezamenlijke visie van zorgverzekeraars op de transformatie van de medisch specialistische zorg. 'Daarbij werken we toe naar een adaptief, lerend zorglandsysteem dat telkens in staat is te voorzien in de meest passende zorg te bieden voor de mensen in Nederland. Onderdeel hiervan is digitalisering voor passende en persoonsgerichte zorg.
Digitalisering draagt volgens ZN bij aan passende en gepersonaliseerde patiëntenzorg en sluit dus aan bij de veranderende zorgvraag en de benadering van zorg waarin positieve gezondheid van de patiënt centraal staat. Digitalisering kan bijdragen aan meer zelfredzaamheid, afname van angst, betere zorguitkomsten en tevredenheid. Het biedt kansen voor het voorkomen van zorg, het flexibeler organiseren van het zorglandschap en het deels opvangen van het personeelstekort.
Voorwaarde is dat daar waar digitale zorg wordt ingezet en opgeschaald, de vervangen of achterhaalde arbeids- en kapitaalmiddelen worden afgeschaald. Vervanging van fysieke door digitale zorg leidt tot minder polibezoeken en reizen en daarmee tot minder uitval op school en werk en minder CO2-uitstoot.
Potentie digitale zorg onbenut
De COVID-19-epidemie heeft zowel de noodzaak als de bereidheid tot digitalisering doen toenemen. Toch wordt volgens ZN de potentie ervan nog onvoldoende benut. Digitale zorg is vaak nog geen integraal onderdeel van zorgpaden, maar wordt vaak ernaast ingezet en additioneel bekostigd. 'Hierdoor blijven voordelen in toegankelijkheid, kwaliteit, kosten- en arbeidstijdbesparing liggen.'
Zorgverzekeraars stimuleren het herontwerpen van zorgleveringsmodellen waarbij gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die digitalisering biedt om de toegankelijkheid en kwaliteit te borgen dan wel te verbeteren, schaars personeel optimaal in te zetten en het zorgaanbod betaalbaar te houden. Wel moet er aandacht blijven voor mensen met minder digitale vaardigheden.
‘Daarvoor hebben we een Kenniscentrum Digitale Zorg opgericht, waarin we onze kennis en ervaring op het gebied van innovatie, medisch advies, zorginkoop, gezondheidsrecht, ethiek, data en kunstmatige intelligentie bundelen. Op basis daarvan hebben we een gezamenlijke leidraad opgesteld waarmee we innovaties van ontwikkelaars snel kunnen beoordelen. Gezamenlijk zorgen we dat succesvolle initiatieven met aantoonbare meerwaarde worden beloond en faciliteren we de opschaling daarvan.'
Toegankelijkheid vergroten
Samen met onder meer NVZ, NFU, NHG, Actiz en Patiëntenfederatie zetten zorgverzekeraars in op het toegankelijk maken van digitale zorg, gegevensuitwisseling en structurele inbedding van hybride zorg (digitaal waar het kan, fysiek waar het moet), zodat iedere patiënt tijdig beschikt over medische data en in overleg met diens zorgverlener kan kiezen om (een deel van de) zorg digitaal te ontvangen. Met de NZa maken zorgverzekeraars afspraken over passende bekostiging van digitale zorg.
Hiervoor moet onder meer grootschalig worden ingezet op de adoptie van Persoonlijke Gezondheidsomgevingen (PGO's), de inzet van digitale (meekijk)consulten, digitale oplossingen binnen het behandelproces en tele- of thuismonitoring. Zo moet telemonitoring de norm wordenvoor mensen met een chronische ziekte (zoals hartfalen, COPD, BD, diabetes en reumatische aandoeningen). Vanaf 2025 wordt in beginsel passende chronische medisch specialistische zorg uitsluitend ingekocht bij zorgaanbieders die hun zorgleveringsmodel herontwerpen op een manier waarbij de mogelijkheden voor digitale zelfmonitoring voorop staan.
Belangrijke randvoorwaarden
Belangrijke randvoorwaarden voor bovenstaande ontwikkeling zijn het faciliteren van de digitale uitwisseling van zorgdata en de onderliggende digitale infrastructuur. Het uitwisselen van data is op de eerste plaats van belang voor de directe behandeling van de patiënt door verschillende behandelaren binnen de zorgketen. Daarnaast is uitwisseling van data ook op meta-niveau van belang om inzichten te genereren.
De komende jaren wordt ingezet op het versterken van de digitale infrastructuur om op een veilige en efficiënte manier gegevensuitwisseling te verbeteren en versnellen. Voor gegevensuitwisseling met patiënten en tussen zorgaanbieders is aansluiting op de digitale infrastructuur en de bijbehorende afsprakenstelsels onontbeerlijk.
Afspraken versnelling gegevensuitwisseling
'Zorgverzekeraars maken afspraken met partners en programma’s, waaronder VZVZ, Stichting MedMij, Twiin, MedicatieOverdracht en eOverdracht over initiatieven die leiden tot versnelling in de benodigde gegevensuitwisseling. Zorgverzekeraars pleiten voor landelijke standaarden en één digitale basisinfrastructuur voor de zorg en verwachten dat het Ministerie van WS de komende periode hierop doorpakt om dit te realiseren. De Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) zien wij, mits raadzaam ingezet, als een kans om deze gegevensuitwisseling goed te regelen en te bevorderen.'
Ook de benodigde toestemming van patiënten voor informatie-uitwisseling moet goed geregeld worden. Zorgverzekeraars zijn voorstander van Mitz, een generieke online voorziening waar iedere Nederlander zijn of haar toestemmingskeuzes voor álle zorgsectoren kan invoeren en beheren.
Acute zorg
Volgens de ZN-visie Acute Zorg moet worden ingezet op het beperken van instroom in de acute zorgketen. Dit kan onder meer door digitalisering. 'Digitale hulpmiddelen kunnen zorgen voor verminderde instroom. Zelfhulpapps zoals ‘moet ik naar de dokter’ en websites zoals ‘thuisarts.nl’ kunnen door patiënten worden geraadpleegd, wat kan leiden tot geruststelling of zicht op het al dan niet spoedeisende karakter van hun klachten.
Middels telemonitoring kunnen patiënten zelf, waar nodig ondersteund door een medische professional of IT-systeem, op afstand bepaalde functies monitoren. Hierdoor hoeven zij minder vaak naar het ziekenhuis te komen en kunnen complicaties worden voorkomen of tijdig worden behandeld, waardoor instroom in de acute zorgketen kan worden voorkomen.'
Randvoorwaarden
Randvoorwaarden voor toekomstbestendige acute zorg zijn onder meer:
Real-time capaciteitsinformatie wordt binnen de acute keten gedeeld
Het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) heeft het landelijk platform zorgcoördinatie verworven, waarmee het mogelijk is om in één systeem real-time inzicht te krijgen in beddencapaciteit. In reactie op de COVID-pandemie heeft het LNAZ in maart 2020 het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) opgericht.
Daarnaast zijn er vanuit bepaalde specialismen initiatieven om capaciteit inzichtelijk te maken (bijvoorbeeld kindzoektbed.com) en is er de coördinatiefunctie ELV. Zorgverzekeraars vinden het essentieel dat samenwerkende zorgprofessionals en -organisaties real-time inzicht krijgen in de beschikbare capaciteit bij hun partners, zodat patiënten snel op de juiste plek worden geholpen.
Uitwisseling medische gegevens
De komende jaren wordt ingezet op het versterken van de digitale infrastructuur om op een veilige en efficiënte manier gegevensuitwisseling in de acute zorg te verbeteren en versnellen. Voor gegevensuitwisseling met patiënten en tussen zorgaanbieders is aansluiting op de digitale infrastructuur en de bijbehorende afsprakenstelsels onontbeerlijk.
Zorgaanbieders dienen hun eigen informatiehuishouding adequaat in te richten ten behoeve van registratie aan de bron alsmede het ontsluiten, kunnen ontvangen, overnemen en gebruiken van data. Zorgverzekeraars werken met andere zorgpartijen samen in het programma ‘Met spoed beschikbaar’ om de digitale gegevensuitwisseling in de spoedzorgketen te realiseren.
