Het zal je gebeuren: je krijgt een nieuwe collega, maar het blijkt geen mens te zijn, het is een robot. In eerste instantie ben je vast bezorgd dat die je werk zal overnemen en dat je straks zonder werk zit. Wat die werkloosheid betreft, in de zorg en ook in andere sectoren kampen we met een enorm tekort aan werknemers. Maak je dus maar geen zorgen om die nieuwe collega, de robot. Werk genoeg! En dat geldt voor alle innovatieve vormen van zorgtechnologie.
Op zich is de angst voor robots die werk overnemen heel goed te begrijpen. Toen de eerste computers zich aandienden, zo’n 40 jaar geleden, waren ook heel veel werknemers bang dat de computer tot ontslag zou leiden.
En wat zien we nu? Zonder computer kunnen we ons leven niet meer indenken. We zijn er zelfs afhankelijk van geworden. Zo sterk zelfs dat, als we de smartphone ook als een soort computer beschouwen, we niet meer zonder kunnen. We vinden er de weg mee, maken er foto’s mee, communiceren er mee anders dan door gewoon te bellen, spelen er spelletjes op en ga zo maar door. Hoe reddeloos verloren zijn we als internet onderweg uitvalt? Wie heeft nog een kaart in de auto liggen of zo’n heel dik Shell stratenboek? En wat te doen als de stroom uitvalt en de modem er mee ophoudt? Dat gebeurt bij mij thuis nogal eens, omdat ik in de uiterwaarden woon. Mijn eerste reactie is die van paniek. Vervolgens pak ik maar gewoon een boek en geniet van de rust.
Groot aanbod zorgtechnologie
Technologische ontwikkelingen hebben de afgelopen 40 jaar niet stil gestaan. We rijden nu zelfs in zelfsturende en zelfdenkende auto’s rond. Wat mij betreft niet altijd gewenst, want het leidt tot onoplettendheid van de weggebruiker met alle nare gevolgen van dien. En in de horeca, ook een sector met een tekort aan personeel, zien wij al robots in de bediening.
Er is een scala aan robotsoorten (1), al vanaf zo’n 300 euro. In het Albert Schweitzer Ziekenhuis is een test gedaan met Robin, een soort bedieningsrobot, die bloed tussen het lab en de dialyse-afdeling vervoert. Resultaat: verpleegkundigen met meer tijd voor patiënten en een korter verblijf voor patiënten omdat belangrijke bloeduitslagen eerder bekend zijn. Eigenlijk de vervanging van de buizenpost (2) van vroeger. Maar die is verdwenen als gevolg van digitaal dataverkeer binnen het ziekenhuis.
Een stap verder is zelfs mogelijk, een robot die bloed afneemt (3). Een Nederlandse uitvinding. Volgens onderzoek met een vergelijkbare robot gaat de bloedafname zelfs beter dan wanneer dit door mensenhanden wordt uitgevoerd (4). Heel prettig voor patiënten met moeilijk aanprikbare vaten. Gaat die de mens volledig vervangen? Natuurlijk niet! Al meer dan twintig jaar kunnen patiënten thuis zelf bloedstollingswaarden (INR) meten. Maar trombosediensten bestaan nog steeds.
Bovenstaande voorbeelden zijn ‘klinische’ voorbeelden, zeg maar ‘koude zorg’. Ook in de ‘warme’ zorg bestaan veel voorbeelden van zorgtechnologie. De Technologie & Zorg Academie (TZA) geeft een mooi, maar niet volledig, overzicht (5) van wat er zoal mogelijk is voor de thuissituatie. Heel fijn is de TZA ProbeerService (6), zorgtechnologie kan hiermee uitgeprobeerd worden. Op de Vilans hulpmiddelenwijzer (7) staat een schat aan hulpmiddelen voor de zorg. Niet allemaal hoogtechnologisch. Toch zeker de moeite waard van het bezoeken.
Ook de website Zorg voor Beter geeft veel informatie over digitale zorg (8). Die website is een initiatief van Actiz, Vilans, V&VN, ZonMw en Zorgthuisnu. Een onafhankelijke bron van informatie dus. Meer specifiek op het gebied van hogere technologie biedt Robotzorg (9) een scala aan mogelijkheden. Daar vinden we ook Zora terug, een van de eerste robots in de zorg. Robotzorg is onderdeel van RobotXperience (10).
Geen grootschalige doorbraak
De implementatie van zorgtechnologie gaat (te) langzaam. Mensen zijn gefascineerd door nieuwe mogelijkheden. Anders waren smartphones niet doorgebroken in ons dagelijks leven. In de zorg ligt dat anders. Er speelt nog angst voor het onbekende, angst voor de baan. En onbekend maakt onbemind.
Het is daarom belangrijk dat zorgtechnologie ervaren kan worden en begrepen, dat er over nagedacht wordt en dat er nieuwe dingen mee bedacht kunnen worden. Zoals TZA stelt, het is een proces van Bewustwording, Acceptatie, Adoptie en Implementatie. De ProbeerService helpt daarbij. De Academie (11) biedt kennis- en strategische sessies om beleid op de implementatie van zorgtechnologie te ontwikkelen.
In gesprek met Wouter van Kooten van TZA IJssel-Vecht komen we tot de volgende conclusies over waarom de implementatie van zorgtechnologie nog steeds te langzaam gaat:
- Er wordt nog te veel in ‘evidence based’ gedacht, de business case is vaak niet rond.
- Nederland is een polderland, we praten er over, maar doen het niet.
- De bureaucratische rompslomp is te groot.
- Het ontbreekt aan lef, we beletten het onszelf.
- Als we wel willen ‘knallen’, vormt geld te vaak een belemmering.
Eigenlijk gaat het bij zorgtechnologie niet om de bewijsvoering, het gaat om de zachte factoren, de effecten bij zorgverleners en zorggebruikers. En die factoren komen boven tafel door gewoon te doen, lef te tonen en er mee te spelen, dan volgt de bewijsvoering vanzelf.
Spelenderwijs leren
Op jonge leeftijd krijgen wij ervaring door te spelen. Wij leren door te spelen. Fietsen hebben wij toch niet geleerd uit een boek? Daarom is het van belang om ook spelenderwijs kennis te maken met zorgtechnologie, om angst voor het nieuwe weg te nemen.
Een voorbeeld van spelenderwijs leren is Harm’s Escaperoom (12), een interactief leerproces voor zorgverleners dat het Ministerie van VWS benoemd heeft tot Koploperproject. Dit vernieuwende arbeidsmarktinitiatief levert een bijdrage aan het oplossen van het personeelstekort in zorg en welzijn.
Zorgtechnologie is niet vervangend, maar aanvullend. Er ontstaat meer tijd voor de zorggebruikers, waardoor meer warme zorg (13) geboden kan worden naast puur klinisch handelen. Op 16 maart 2023 opent TZA een nieuw Living Lab in Zwolle. Harm’s escaperoom (14) wordt daar ook onderdeel van.
Keuzes maken
Eerder verwees ik al naar het grote scala aan beschikbare zorgtechnologie. Maar welke technologie is nu geschikt voor een betreffende zorggebruiker. Floortje (15) helpt daarbij, een initiatief van Zorggroep Solis. Op basis van antwoorden op vragen over de wensen en behoeftes van de zorggebruiker, wordt een advies gegeven over de in te zetten zorgtechnologie. En de gegevens worden gekoppeld aan het ECD. Floortje kan zo ook een bijdrage leveren aan de versnelde implementatie van zorgtechnologie.
Tot slot
Zorgtechnologie wordt nog (te) vaak gezien als ‘koude’ zorg. Vooral als het robots betreft. Maar de technologische ontwikkelingen staan niet stil. De volgende revolutie is de interactie tussen mens en computer. De sociale robot van Furhat (16) kent en herkent verschillende gezichtsuitdrukkingen op basis van emotie. En er zijn verschillende karakters. Nog wel een beetje prijzig, zo’n 20.000 dollar voor een emotionele robot. Robot PETRA (17) wordt door farmaceut Merck al ingezet om op basis van menselijke signalen diagnoses te kunnen stellen voor diabetes, alcoholisme en hypothyroïdie.
Moeten we ons dan echt zorgen gaan maken om verlies van werkgelegenheid in de zorg? Juist niet, want door diagnoses te stellen in bijvoorbeeld apotheken of bij publieke gelegenheden worden mensen bereikt die zich minder bewust zijn van dergelijke ziektes, zoals laag geletterden, lage SES of met beperkte toegang tot zorg. De vraag naar zorg en een persoonlijke behandeling daarom zal altijd blijven bestaan en voor een breder publiek toegankelijk worden.
