Masterstudenten Inholland ontwikkelen e-health toepassingen

Binnen de masteropleiding Advanced Health Informatics Practice1 (AHIP) van Inholland wordt aandacht besteed aan het ontwerpproces van een e-health toepassing met nadruk op gedragsverandering van de eindgebruiker. Door het doorlopen van het ontwerpproces (in tien weken) leren studenten wat er allemaal komt kijken bij het ontwerpen en hierdoor ook waarop gelet moet/kan worden bij de selectie van een bestaande toepassing.

In de praktijk zien zorg- en welzijnsmedewerkers regelmatig verbetermogelijkheden in werkprocessen of interventies. Bijvoorbeeld als het gaat om de zelfredzaamheid van cliënten, kwaliteit van zorg of werkdruk van professionals. De aanschaf of ontwikkeling van een e-healthtoepassing kan een oplossing zijn. 

De organisatie kan dan kiezen tussen het aanschaffen van een bestaande toepassing of het (zelf) ontwerpen ervan. Zelf ontwerpen kost veel tijd, waardoor een kant-en-klare oplossing heel aantrekkelijk lijkt. We zien echter dat de kant-en-klare oplossing vaak niet helemaal past bij de wensen, behoeften of werkwijze van professionals en/of cliënten. Dat pleit voor zelf ontwikkelen of een zorgvuldiger selectieproces van de bestaande toepassingen. 

Ontwerpen met persona’s

Studenten van de masteropleiding AHIP ontwerpen e-healthtoepassingen ter ondersteuning van gedragsveranderingen. Dit gaat als volgt: de studenten signaleren in hun eigen praktijk een verbeterpunt waarin een e-health toepassing mogelijk een oplossing is. Dit onderwerp nemen zij mee naar de lessen en werken zij op methodische wijze uit. In de methodiek zijn de fasen uit de CeHRes roadmap² leidend. 

Deze fasen worden aangevuld met specifieke methodes voor bijvoorbeeld het maken van persona’s en contextscenario’s en het ontwerpen van het passende persuasive design. Deze aangevulde methode is besproken in het artikel van Alpay, Doms en Bijwaard (2018)³. Vervolgens worden de requirements voor de app afgeleid uit de diverse (context)scenario’s en worden de Graphical User Interface en de User Interface design patterns bepaald, gericht op het gebruik en de kenmerken van de doelgroep.  De toepassing wordt ontworpen op de belangrijkste gebruiker, de primaire persona. 

Ter illustratie drie voorbeelden:

1. Nazorg na IC-opname, Sean Zeijen (Hogeschool van Amsterdam)

Aanleiding

Dat een opname op de IC grote impact heeft wordt, zeker sinds corona, steeds duidelijker. Sean heeft een app ontworpen die de patiënt na de IC-opname voorlichting en mentale ondersteuning biedt ter preventie of vermindering van mentale klachten, zodat eigen regie en kwaliteit van leven verbeteren.

Primaire persona

De 35-jarige Sarah de Vries lag door COVID 19 enkele weken op de IC. Thuis heeft zij last van nachtmerries en flashbacks. Ze vindt het lastig de dagelijkse taken op te pakken. 

E-health toepassing

Tijdens de IC-opname kan Sarah’s man invullen wat hij ziet gebeuren – dit kan eenmaal thuis worden teruggelezen - en hij kan een instructiefilmpje kijken over de apparatuur rond haar bed. Sarah kan ook zelf zaken invullen, bijvoorbeeld hoe zij zich voelt en hoe ze geslapen heeft. Ook kan ze blogs schrijven en delen met andere gebruikers. In grafieken ziet ze haar gegevens van de afgelopen week terug met een motiverende tekst erbij. Hierdoor start haar dag beter en heeft zij meer houvast. In de app staan ook tips en ontspanningsoefeningen. 

2. De prikkelmeter autisme, Femke Dekema (Tenzinger)

Aanleiding 

Als stress bij een cliënt met autismespectrumstoornis oploopt, kan dit zich uiten in moeilijk verstaanbaar (lastig te begrijpen) gedrag. Doordat de emotionele ontwikkeling van patiënten vaak achterloopt bij hun leeftijd, kan het voor hen lastig zijn hier zelf oplossingen voor te vinden. 

Primaire persona

De 22-jarige Emma van der Meer vindt het ingewikkeld om taken te starten en volledig af te ronden en vergeet vaak waar zij mee bezig is. Ze is snel overprikkeld en dan lukt het haar niet om zelf tot een actieplan te komen. Zij zou dan contact op moeten nemen met haar begeleider of haar ouders, maar dat lukt niet altijd. Ook wil ze het liever zelf kunnen oplossen. 

E-health toepassing

De lay-out van de app is eenvoudig en duidelijk, zodat ook iemand die overprikkeld is het kan invullen (reduction). Er worden niet te veel felle kleuren of te grote contrasten gebruikt en pictogrammen maken de app eenvoudig in gebruik. De gebruiker kan kleuren, lettergrootte en contrast zelf aanpassen. 

In de app staan tips voor overprikkeling en onderprikkeling en tips om stabiel te blijven. De gebruiker kan deze tips zelf invullen zodat ze op de persoon zijn afgestemd. Daarnaast bevat de app vragenlijsten om in kaart te brengen hoe iemand zich voelt (selfmonitoring). Dit leidt tot het herkennen van patronen, die in een begeleidingsgesprek besproken kunnen worden. Deze persuasive designelementen moedigen de gebruiker aan om de app te gebruiken en ondersteunen bij het veranderen van het gedrag.  

3. Ondersteuning urinekatheter thuis, Thedo van der Ploeg (ZorgBalans Haarlem)

Aanleiding 

Bij thuiskomst met een katheter hebben met name alleenstaande ouderen regelmatig vragen over of problemen met de zorg voor de katheter. Zij krijgen in het ziekenhuis wel voorlichting en er wordt geoefend maar vaak zijn zij nog onzeker, waardoor zij regelmatig een beroep doen op de polikliniek of de wijkverpleging. 

Primaire persona

De alleenwonende 74-jarige meneer Bakker heeft na prostaatproblemen tijdelijk een katheter. In het ziekenhuis heeft hij instructie gekregen maar bij thuiskomst bleek het toch allemaal niet zo eenvoudig. Hij weet niet of hij alles goed doet, waar hij op moet letten en is bang voor lekkage. 

E-health toepassing

De applicatie laat weten wanneer bijvoorbeeld een nieuwe urinezak moet worden aangesloten en geeft een overzicht van de handelingen die uitgevoerd moeten worden, inclusief instructiefilmpjes en plaatjes. Bij problemen of vragen kan via de app gemakkelijk (beeld)contact worden opgenomen met de thuiszorg. Zij kunnen dan meekijken of alles goed is en problemen signaleren en oppakken. 

Voor de persuasive designelementen in deze toepassing is vooral gekeken naar het Persuasive design van Oinas Kukkonen⁴. Zoals Primary Task support door praktische tips en protocollen zo gemakkelijk/eenvoudig mogelijk toegankelijk te maken (reduction) en door de app gericht op de doelgroep te ontwikkelen (Tailoring). Zo heeft de app speciaal voor de doelgroep een eenvoudige interface en wordt er met grote iconen en knoppen gewerkt. Daarnaast bevat de app een spraakfunctie: geschreven tekst kan voorgelezen worden en er kan gedicteerd worden voor bijvoorbeeld het dagboek. Ook is er gebruik gemaakt van motiverende teksten en reminders. 

Goed ontwerpproces

De methode die in de opleiding wordt gebruikt - CeHres Roadmap aangevuld met persuasive design - zorgt voor een goed navolgbaar ontwerpproces waarin alle elementen goed overwogen worden. Dit leidt tot mooie eindproducten in de opleiding en een kritische blik naar bestaande apps.