Kanker behoort wereldwijd tot de belangrijkste doodsoorzaken. In 2018 waren er wereldwijd 18,1 miljoen nieuwe gevallen en 9,5 miljoen kanker gerelateerde sterfgevallen. Tegen 2040 zal het aantal nieuwe kankergevallen per jaar naar verwachting stijgen tot 29,5 miljoen en het aantal kanker gerelateerde sterfgevallen tot 16,4 miljoen1. Qua aantal dus bijna de hele Nederlandse bevolking. Uiteraard moeten we alles in het werk stellen om dit te vermijden. Daarom hierbij de belangrijkste nieuwe ontwikkelingen die kunnen helpen om ons te behoeden voor totale uitroeiing.
Is het vanzelfsprekend dat we kanker helemaal kunnen vermijden door een gezondere levensstijl? Dat is kort door de bocht, maar onderzoek heeft uitgewezen dat 50 tot 65 procent van de kankers vermeden kan worden door een gezondere levenshouding, zijnde: niet roken, meer bewegen, gezonde voeding, voldoende rust, etc. Daarom hebben we er - als maatschappij - alle belang bij om hier meer op in te zetten.Verschillende apps en services zijn beschikbaar om ons hier zo goed mogelijk bij te assisteren, zelfs met gepersonaliseerde coaching waarbij DNA-analyse, continu gemeten vitale parameters én kunstmatige intelligentie ingezet wordt. Andere apps coachen ons om meer en beter te bewegen, maar ook om gezonder te eten. Dit laatste gaat van gepersonaliseerd voedingsadvies tot en met het aanwenden van bar- en QR-codelezers om de juiste voedingswaren aan te schaffen.
Kanker sneller opsporen
Hoe sneller we kanker op het spoor komen, hoe sneller we kunnen ingrijpen. Op dit vlak zien we een toename van diverse kits, die mensen in staat stellen om - vanuit huis - te testen of ze kanker hebben na inzamelen van speeksel, feces of urine. Ook kunstmatige intelligentie, die razendsnel enorme hoeveelheden gegevens uit het EPD analyseert, kan het opsporingsproces danig versnellen. Daar bovenop komen verschillende medische toestellen op de markt die vroegtijdige opsporing vereenvoudigen, zoals screening via het oog, camera's ter grootte van een pil die je darmkanaal onderzoeken, een spiegel of BH die borstkanker kan opsporen en een slim toilet. Wekelijks komt er iets nieuws op de radar.
Medicijnontwikkeling versnellen
Het fabriceren van medicijnen duurt gemiddeld 12 jaar. Dit zou radicaal versneld moeten worden, niet alleen om patiënten sneller te kunnen helpen, maar ook om de enorme kosten te drukken die hiermee gepaard gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kunstmatige intelligentie die helpt om nieuwe moleculen en proteïnen te ontdekken of te testen. Of tools die farmaceutische bedrijven in staat stellen om sneller potentiële patiënten te identificeren om een nieuw medicijn te testen. En apps en wearables die toelaten om therapietrouw en accurate opvolging tijdens klinische studies te waarborgen. Nieuwe biotech-ontwikkelingen vallen buiten de scope van deze column, maar hou toch maar een oogje op de ontwikkelingen van vloeibare biopsieën, RNA & mRNA, Crispr Cas9 etc.
Opvolging tijdens en na behandeling
Gaat het dan toch mis, ondanks preventie en nieuwe therapieën, dan kunnen nieuwe technologieën alsnog helpen het aantal sterftegevallen te verminderen. In deze categorie vinden we voornamelijk ‘companion-apps’ die patiënten helpen om in contact te komen met andere patiënten, die ze bijstaan in het dagelijks leven met bijvoorbeeld voedings- en bewegingsadvies, ze helpen de medische gegevens te interpreteren én ze herinneren aan de inname van medicijnen. Als aanvulling hierop een selectie van nieuwe initiatieven die helpen om kanker uit de wereld te helpen:
1: AI voor behandeltrajecten
TrialJectory is een patiëntgericht digitaal gezondheidsbedrijf met een missie om de toegang tot geavanceerde kankerbehandeling te democratiseren. Erkend door TIME als een van ‘The 100 Best Inventions of 2020’ en met een eervolle vermelding in de AI- en datacategorie voor Fast Company's ‘2021 World Changing Ideas Awards’ maakt TrialJectory gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) om kankerpatiënten te informeren en in staat te stellen hun eigen behandelingstraject te bepalen. Als enige in zijn soort verzamelt en analyseert TrialJectory ook real-world patiëntgegevens die kunnen worden gebruikt om het oncologisch onderzoekslandschap verder te ontwikkelen.
2: Gepersonaliseerde zorg dankzij Pacmed
Door de brug te slaan tussen medische expertise en machine learning leert Pacmed van grote hoeveelheden data welke zorg het meest passend is bij wie. Pacmed heeft samen met het NKI software ontwikkeld met als gezamenlijk startpunt de vraag: welke patiënt ontwikkelt naar verwachting een recidief? Gebruikmakend van de data van het AVL is een voorspelmodel ontwikkeld, dat met grote accuraatheid voorspelt welke patiënt er binnen twee jaar een recidief ontwikkelt. Het model biedt de arts een overzicht van patiënten en hun risico op een recidief. Doordat patiënten die een recidief ontwikkelen eerder worden herkend, kan in sommige gevallen eerder gestart worden met bijvoorbeeld hormonale behandeling. Deze patiënten hebben hierdoor meer kans op een zo lang mogelijk klachtenvrij leven.
3: Celcultuur-dataset
Known Medicine creëert 's werelds grootste speciaal gebouwde 3D-celkweek dataset om het beste medicijn voor elke kankerpatiënt te voorspellen en het beste medicijn voor elke kanker te creëren. Hun dataset wordt ontwikkeld ten behoeve van biofarmaceutische, klinische diagnostische en andere klanten. Door middel van een AI-gestuurd platform kan voorspeld worden hoe de kanker van een bepaalde patiënt zal reageren op verschillende behandelingen. Door middel van machine learning-gebaseerde beeldanalyse bepalen ze de gevoeligheid van geneesmiddelen in 5-7 dagen. Hun dataset groeit met duizenden beelden bij elk patiëntenmonster, waardoor ze steeds verfijndere en preciezere biologische, computationele en klinische inzichten kunnen afleiden.
4: Tumor dashboard
Veel zorgteams op de oncologie-afdeling worden geconfronteerd met uitdagingen bij het voorbereiden en uitvoeren van de behandeling van tumoren. Zonder de ondersteuning van een digitaal platform kunnen het overleg en planning arbeidsintensief zijn en extra administratieve lasten met zich brengen. NAVIFY Tumor Board is een softwareproduct dat bedoeld is om de workflow van een multidisciplinair zorgteam te optimaliseren. Het is een hulpmiddel voor het verzamelen en visualiseren van patiëntgegevens.
5: Digitaal geneesmiddel
Blue Note Therapeutics zet zich uitsluitend in voor patiënten die lijden aan kanker. In nauwe samenwerking met kankeronderzoek en patiënten gemeenschappen ontwikkelt het bedrijf een pijplijn van klinisch gevalideerde digitale geneesmiddelen op doktersvoorschrift om angst, depressie en andere vormen van kanker-gerelateerd leed te helpen verminderen.
6: Intelligentere pathologie
Vier factoren zorgden ervoor dat de pathologie snel moest digitaliseren. Ten eerste werden pathologen door COVID-19 gedwongen om van thuis uit te werken. De pandemie daagde hen uit om nieuwe workflows op afstand uit te werken. Ten tweede werd cloud-opslag goedkoper en robuuster, waardoor het mogelijk werd om massaal beelden te delen. Ten derde heeft de ontwikkeling van geavanceerde AI pathologen in staat gesteld meer inzichten te halen uit een digitaal pathologiesysteem. Tot slot neemt het aantal kankergevallen toe, terwijl het aantal pathologen afneemt, waardoor een kritieke kloof ontstaat die de komende jaren alsmaar groter wordt. Met Crosscope, een digitaal pathologie platform dat gebruik maakt van kunstmatige intelligentie, kan deze kloof gedicht worden.
7: Persoonlijke en klinisch geschikte voedingsadviezen
Susan Bratton, oprichter van Savor Health, is gedreven om het leven van kankerpatiënten en verzorgers makkelijker te maken met gepersonaliseerde voeding. Via een evidence based en gepersonaliseerd AI-programma wil Savor Health een hardnekkig probleem oplossen dat veel kankerpatiënten tegenkomen: slechte voeding die resulteert in een lagere therapietrouw en slechtere behandelingsresultaten. Hun chatbot INA geeft zeer persoonlijke en klinisch geschikte voedingsadviezen aan kankerpatiënten. Ook Saana, een ander bedrijf, biedt een gelijkaardige service aan.
8: Compas en Untire voor mensen met kanker
Compas ontwikkelde samen met patiënten en verpleegkundigen een app voor mensen die sinds kort kanker hebben. De app versterkt je veerkracht en helpt je bij de emotionele gevolgen van de diagnose. Untire geeft (ex)kankerpatiënten de middelen om vermoeidheid te verminderen. Als je last hebt van kanker-gerelateerde vermoeidheid (Cancer-Related Fatigue) ben je waarschijnlijk geestelijk en lichamelijk uitgeput. Untire geeft je de middelen om vermoeidheid bij kanker te verminderen en je leven weer te kunnen leven. De toegankelijke app biedt video’s, uitleg en dagelijkse tips, een online-support community voor andere mensen met CRF én een uitgebreid stap-voor-stapprogramma.
Disclaimer
Voor deze tekst heb ik de hulp ingeroepen van Prof. Koen Kas. Hij is topexpert in zowel moleculaire oncologie als digitale gezondheidszorg en heeft dit artikel tegen het licht gehouden en belangrijke suggesties gegeven.
