Amsterdam UMC: beeldbeschikbaarheid straks landelijk mogelijk via XDS

Van gegevensuitwisseling naar beeld-/databeschikbaarheid. Het is een onderwerp dat vele partijen in de zorg bezighoudt. Zo zijn er meerdere initiatieven (Twiin, Santeon Thuis, Health RI, Cumuluz) die toewerken naar databeschikbaarheid in plaats van data-uitwisseling. Het ministerie van VWS ziet dit, zo blijkt uit de column van het ministerie elders in dit nummer, als een cruciale stap. Ook de regio Amsterdam werkt in een uitdijend initiatief aan databeschikbaarheid. In dit geval gebaseerd op het internationaal veel gebruikte IHE XDS Profiel. We spreken hierover met Menno Regeling en Jasper van Dijk van Amsterdam UMC.

Er is een groot verschil tussen uitwisselen en beschikbaar stellen, merkt Jasper van Dijk op, applicatiespecialist Epic bij Amsterdam UMC. Bij gegevensuitwisseling wordt volgens hem vaak onnodig veel data tussen allerlei zorginstellingen uitgewisseld. Bij beschikbaarheid blijft de data daar waar ze gemaakt zijn, en kan de zorg- instelling kiezen wat wordt overgenomen in het eigen dossier, of alleen wordt ingezien. Maar waar gegevensuitwisseling mede door initiatieven zoals VIPP inmiddels aardig op orde lijkt te zijn, is databeschikbaarheid in de praktijk nog vooral een streven.

“We maken het elkaar ook wel lastig door telkens afstemming te zoeken, en onderling convenanten te willen sluiten, om databeschikbaarheid mogelijk te maken”, stelt Van Dijk. “Mooi dat VWS daar nu wel een regierol in neemt en richting geeft. Dat vindt niet iedereen prettig, maar er worden zo wel beslissingen genomen. Ook vanuit het zorgveld zie je nu meer initiatieven komen.”

Zorginitiatieven

Eén zo’n initiatief is dat de 12 samenwerkende Nederlandse Epic-ziekenhuizen de krachten gebundeld hebben in de Epic Nederland Vere- niging, vertelt Menno Regeling, manager Transmuraal, beelden en non-Epic bij Amsterdam UMC. “Op onderwerpen zoals patiënt als partner, datagedreven werken en netwerkgeneeskunde werken we nu landelijk samen aan gezamenlijke afspraken voor uitwisseling.”

Een recent voorbeeld is de aansluiting op het ChipSoft-platform. De twee grote EPD-lever- anciers hebben hun systemen gekoppeld, waarmee de BgZ (Basisgegevensset Zorg, red.) uitwisselbaar is tussen alle Epic-ziekenhuizen. Regeling hierover: “Het was vrij ingewikkeld, maar zaken zoals techniek en authenticatie zijn nu afdoende geregeld. Dat is een enorme slag. In onze regio zijn we nu begonnen met het realiseren van digitaal verwijzen tussen ziekenhuizen, een proces dat nog op papier plaatsvindt. De techniek is er al, de patiënt en zorgverleners vragen er om, en nu is dit ook mogelijk.”

Beschikbaarheid via XDS

Een ander, hiermee verbonden initiatief, is het regionaal realiseren van beeldbeschikbaarheid via XDS. Deze technologie wordt vooral gebruikt voor beeld- en daaraan gerelateerde gegevensuitwisseling op het gebied van diagnostiek en behandeling. 

Enige jaren geleden begon Amsterdam UMC met behulp van het het Founda Health-platform met het delen van beeld- en verslaginformatie met ziekenhuizen in de regio, via de regionale organisatie Sintra. Deze organisatie heeft een soort orkestratiefunctie in het digitaal verbinden van de aangesloten ziekenhuizen (naast Amsterdam UMC onder meer OLVG, BovenIJ, Amstelland, NKI/AvL). 

Alle Sigra-ziekenhuizen zijn via XDS-technologie van het Founda Health-platform gekoppeld op een ‘databeschikbaarheid ‘avant le lettre’-wijze. Afgelopen jaar werd dit uitgebreid met koppelingen met de andere ‘Epic-huizen’ buiten de regio, zowel voor de EPD’s als voor alle beelden.

Al snel bleek er grote interesse om dit uit te breiden en inmiddels worden ziekenhuizen door heel Nederland gekoppeld, vertelt Regeling. Alle aansluitende ziekenhuizen ondertekenen een convenant om juridische drempels weg te nemen. De belangrijkste leveranciers van XDS-technologie faciliteren de benodigde interoperabiliteit. Verder wordt gekeken naar de optie om toestemmingsplatform Mitz via XDS te koppelen aan de EPD’s van de ziekenhuizen. Zo wordt de last van het verkrijgen van toestemming verminderd zonder aan zaken zoals security en privacy te tornen.

“Uiteindelijk willen we toe naar een landelijk dekkend netwerk waarbij alle ziekenhuizen met een XDS-aansluiting met elkaar verbonden zijn”, licht Regeling toe. “Dat betekent bijvoorbeeld dat we voor een heel groot deel van de patiëntenpopulatie in de regio Amsterdam beeldbeschikbaarheid hebben gerealiseerd. Zo’n versnelling geeft een enorm momentum, omdat je echt meerwaarde biedt aan medische specialisten en het ondersteunend personeel.”

Drempel weggenomen

Van Dijk stelt dat het initiatief een belangrijke drempel wegneemt. “Voor zorgverleners is het erg frustrerend dat vaak niet duidelijk is wat ze moeten doen als ze een beeld van een patiënt willen zien. Als het ene ziekenhuis DVDExit gebruikt, je bij een ander nog ouder- wets een foto moet ophalen en een derde ziekenhuis werkt via XDS, is dat heel verwarrend. Bovendien weet een zorgverlener ook niet altijd welk EPD een ander ziekenhuis heeft. Maar wanneer we alle XDS-infrastructuren koppelen, bereiken we 85 procent van de Nederlandse ziekenhuizen, en creëer je een basisvoorziening. Ziekenhuizen die nog geen XDS gebruiken, kunnen dan ook meedoen. Zo krijg je ook een versnelling.”

Het helpt dat de technologie beschikbaar is om snel een koppeling van XDS-platformen te realiseren, stelt Regeling. “De meeste leveranciers werken tegenwoordig met wat ik voor het gemak KAAS noem, koppeling as a service. Er gaan nog altijd verhalen rond dat het koppelen van XDS complex is, maar dat is al lang niet meer zo. Waar het vroeger heel lang kon duren om van handtekening onder een samenwerkingsovereenkomst of convenant te krijgen en daadwerkelijk tot uitrol te komen, duurt dat nu nog enkele weken. En het koppelen zelf duurt meestal niet langer meer dan een dag.”

Uitbreiding convenant

Verdere uitbreiding staat op stapel: Maastricht UMC+ gaat als laatste van de academisch ziekenhuizen over op een nieuw EPD. De contracten liggen volgens Regeling en Van Dijk al klaar om MUMC+ mee te nemen in het convenant en ook hun XDS-platform en EPD aan te sluiten.

Regeling: “Qua UMC’s missen we dan alleen Rotterdam en Leiden nog. Die staan hoog op onze prioriteitenlijst omdat de diverse samenwerkingen in de regio Noord- en Zuid-Holland steeds intensiever worden. Het is de hoop dat LUMC nog dit jaar aansluit. Verder hebben we een goede samenwerking met Stichting GERRIT in Noord-Nederland, waarvan de aangesloten ziekenhuizen al sinds 2015 onderling op basis van XDS uitwisselen. UMCG en MCL doen al mee. Zodra de andere ziekenhuizen die bij Stichting Gerrit zitten een handtekening gezet hebben, gaan we ook hen aansluiten. We krijgen vanuit regio’s zoals Utrecht, Nijmegen en Eindhoven ook de vraag of ziekenhuizen kunnen aansluiten. Zo creëren we nog meer kritieke massa, met uiteindelijk landelijke dekking.”

Landelijke opschaling

Een persoonlijke ambitie van Regeling is dat eind 2025 elk ziekenhuis met een XDS-systeem aan elkaar gekoppeld is. “Dan moeten we ook tot landelijke afspraken komen, anders gaat dit niet lukken. Ik weet ook niet of het realistisch is. Maar met XDS hebben we iets unieks in handen waarmee we beeldbeschikbaarheid landelijk op korte termijn kunnen realiseren, en naar een hoger niveau kunnen brengen.”

Van Dijk kijkt ook naar uitbreiding naar andere afdelingen binnen ziekenhuizen: “De meeste XDS-installaties betreffen uitwisseling van radiologische beelden. Maar in onze PACS-systemen zien we steeds meer beelden van andere afdelingen terug, zoals MDL en cardiologie. Daar zit nog een groot onbenut potentieel. Deze systemen en hun gebruikers moeten we dus ook massaal gaan aansluiten op de XDS-infrastructuur.”

Complete tijdslijn

“In Amsterdam UMC ontsluiten we ons VNA (Vendor Neutral Archive)¹ via XDS”, voegt Regeling toe. “Dat betekent dat in principe alle beelden van Amsterdam UMC via XDS beschikbaar zijn. Zo krijg je een compleet overzicht van een patiënt. Dat is echt nog niet overal in Nederland het geval. De tijdslijn van een patiënt is pas compleet wanneer je verder (kunt) kijken dan radiologie. Tenslotte zijn ook digitale pathologie, cardiologie et cetera onderdeel van het zorgpad van patiënten.”

Verder wil Van Dijk graag technieken inzetten die het zorgprofessionals eenvoudiger moeten maken om beelden op te vragen. Founda heeft in dit kader in British Columbia (Canada, red.)  ‘prefetching’ op basis van XDS geïmplementeerd. Daarbij worden beelden en onderzoeksgegevens zonder handmatige handelingen automatisch klaargezet op basis van wat er naar verwachting nodig is voor een patiënt die een bepaalde behandeling of operatie moet ondergaan. “Dan hoeven zorgverleners niet meer te wachten tot een beeld bij hen is, maar kunnen ze het inzien zodra dit nodig is. Dat versnelt en vereenvoudigt zorgprocessen behoorlijk.”