Switch2Move laat mensen met dementie thuis dansen

Dansen is een sociale activiteit om de fysieke conditie en cognitieve functies van mensen met dementie te verbeteren. Technologie kan dat versterken. Hiervoor is het ontwerpproces van Switch2Move opgezet: een op de tv aangesloten systeem om thuis op muziek dansoefeningen uit te voeren. De manier waarop het ontworpen is, namelijk van begin tot eind samen met mensen met dementie en hun naaste, is daarbij volgens de ontwikkelaars uniek te noemen.

Bij mensen met dementie heeft lichaamsbeweging op muziek een positieve invloed op cognitieve en fysieke functies en bevordert het de relatie met hun naaste¹. Switch2move is een voorbeeld van een dansprogramma voor mensen die leven met dementie. Switch2move doet dit door in groepssessies bewegingen te combineren met verschillende soorten muziek en geluid. Tijdens de sessies worden de deelnemers uitgedaagd met verschillende bewegingsopdrachten². De sessie wordt begeleid door een getrainde professional. 

Om ook thuis dansen mogelijk te maken voor mensen die naast de groepssessies meer willen bewegen, of voor mensen die niet naar de fysieke dansgroepen kunnen komen, hebben we het Switch2Move-thuissysteem ontworpen met een afstandsbediening om video-oefeningen met muziek af te spelen.  

Ontwerp Switch2move thuis-programma

Het ontwerpen van het Switch2move thuisprogramma hebben we in drie fases uitgevoerd. In fase 1 hebben we een onderzoek-door-ontwerpbenadering toegepast om technologie voor dansoefeningen thuis te ontwikkelen. Voor fase 2 hebben we een pilot/haalbaarheidsstudie uitgevoerd, met een focus op de acceptatie van het ontwikkelde systeem uit fase 1. Tot slot hebben we in fase 3 middels semigestructureerde interviews de dansoefeningen en muziek van het Switch2move thuisprogramma bij mensen met dementie geëvalueerd.

Fase 1:  

Om de juiste technologie bij de dansoefeningen thuis te ontwikkelen hebben we twee stappen doorlopen:

Verkenning en ideevorming: tien deelnemers van de Switch2move live sessies hebben via open interviews inzichten gegeven in welke oefeningen uit de live sessies voor de deelnemers het leukste zijn om uit te voeren. Daarnaast hebben we geïnventariseerd hoe we de oefeningen het beste thuis konden aanbieden. Op basis van deze inzichten hebben we het Switch2Move thuissysteem bedacht: een op de tv gebaseerde applicatie met een afstandsbediening voor het uitvoeren van op muziek begeleide dansoefeningen (zie de afbeelding rechts over het eerste ontwerp). 

Workshopsessies: vervolgens is het thuissysteem via verschillende workshops aangeboden aan dezelfde deelnemers als in stap 1. Op basis van deze workshops hebben we  met de deelnemers de dansvideo’s en de afstandsbediening om de dansvideo’s mee af te spelen doorontwikkeld. Uit deze inzichten is een prototype ontwikkeld, bestaande uit een geschikte afstandsbediening en een reeks professionele dansoefeningen op video.

Fase 2:

In een pilotstudie van één week onderzochten we het Switch2Move thuissysteem. Hier deden zes deelnemers aan mee met beginnende dementie en hun naaste - zonder ervaring met het live programma van Switch2move. Het doel van deze pilotstudie was informatie inwinnen over de hanteerbaarheid en gebruikersvriendelijkheid van het Switch2move thuisprogramma. Voor één week werd het thuissysteem in de woonkamer van de deelnemers geplaatst. 

De deelnemers kregen een handleiding en konden het Switch2Move-thuissysteem thuis vrij gebruiken. Voor het onderzoek werd hen gevraagd om hun ervaringen te beschrijven in een dagboek met de volgende vragen: 

1. Hoe hebt u het gebruik van Switch2Move ervaren? 
2. Kunt u beschrijven hoe u Switch2Move vandaag hebt gebruikt? 
3. Hoe heeft dansen en bewegen op muziek u beïnvloed? 

Daarnaast zijn er na een week semigestructureerde interviews gehouden met elke deelnemer.

De pilotstudie leverde de volgende inzichten op:

Positief: alle deelnemers gaven aan dat de tastbare controller eenvoudig te gebruiken was om de video's te starten. De deelnemers vonden het essentieel dat het uiterlijk van de controller paste in hun woonkamer. De dansoefeningen werden door de meeste deelnemers als plezierig ervaren en brachten rust en ontspanning³. 

Verbeterpunten: soms moest de naaste de partner met dementie aansturen om de technologie op te starten. Dit werd als vervelend ervaren omdat de naaste al genoeg zorgtaken heeft. Eveneens wensten enkele deelnemers meer variatie in de dansoefeningen en muziek. Tot slot vonden sommige deelnemers de oefeningen soms te snel gaan. Het thuissysteem zou in te stellen moeten zijn op een snellere/langzamere optie³.

Fase 3:

In deze fase hebben we specifiek gekeken naar de muziek en de bewegingen van het dansprogramma thuis. We hebben middels interviews met 18 deelnemers met dementie zonder ervaring met de live sessies van Switch2move gekeken naar hun voorkeur voor muziek en naar wat voor avatar zij het prettigst vonden om de dansoefeningen te ontvangen. Twee onafhankelijke (student)onderzoekers van de Fontys Hogeschool paramedische studies hebben de interviews afgenomen met hun eigen deelonderwerp. Het eerste onderwerp was de muziek-en geluidsvoorkeur. Het tweede onderwerp ging over de voorkeur voor avatar en beweging. De bevindingen uit dit onderzoek waren:

Bij het in kaart brengen van muziek sprak klassieke muziek (Bach, Beethoven, Mozart, Straus), Nederlandse muziek uit de jaren ‘50/’60 ( Sonneveld, Jongewaard, Shaffy) en Franstalige muziek (Piaf, Aznavour, Brel) het meeste aan. Muziek waar hoge tonen of zang (sopraan) in voorkwamen, werd niet gewaardeerd door de deelnemers. Tot slot gaven ze aan dat muziek met een hoog tempo meer uitnodigde om in beweging te komen dan muziek met een lager tempo.

Bij het gebruik van een avatar gaat de voorkeur uit naar een jonger uitziend vrouwelijk persoon. Zij moet volledig in beeld zijn, zodat alle bewegingen goed zichtbaar zijn. Daarnaast moet de avatar grote bewegingen maken en deze meerdere malen herhalen. De combinatie armen en benen bewegen is moeilijk te zien voor de deelnemers. Daarom heeft het de voorkeur om de armen en benen niet gelijktijdig te bewegen. Tot slot moet de avatar vriendelijk kijken en interacteren met de deelnemer door bijvoorbeeld vriendelijk te lachen of een keer te zwaaien. De kleding die de avatar aan heeft mag hedendaags zijn, maar ook kleding uit de jaren ‘50/’60 van de 20e eeuw spreekt erg aan.

Hoe nu verder?

Door de bevindingen uit dit onderzoek kunnen we een volgende stap maken in de ontwikkeling van een thuissysteem voor mensen met dementie die graag willen dansen op muziek voor het verbeteren/instant houden van de fysieke conditie en het werkgeheugen. Onze bevindingen tonen tevens aan dat ontwerpen met mensen die leven met dementie tot een bruikbaar ontwerp leidt. Door hun inbreng hebben we een beeld gekregen hoe we dansoefeningen thuis kunnen introduceren en met welke ondersteunende technologie we dit kunnen doen³. 

Daarnaast hebben we inzicht gekregen in hoe we muziek en beweging in het programma kunnen integreren op een manier dat mensen met dementie geactiveerd worden. Het belang van bewegen voor mensen met dementie is groot.  In onze vervolgstudie gaan we de technologie doorontwikkelen en het Switch2move thuisprogramma aanbieden aan een grotere groep mensen met dementie en hun naasten voor een langere periode. Het doel hiervan is, om aan te tonen dat het Switch2move thuisprogramma van meerwaarde is om mensen die leven met dementie langer en gelukkig thuis te kunnen laten wonen.